“Atalarımızın Yaşadığı Topraklar ve Soyağacımız”
1994 yılında bir vesile ile İnegöl’e gitmiştim. Şimdi
aramızda olmayan (rahmetli) Çveneburi Hayri Hayrioğlu’nu da evinde ziyaret
etmiştim. Hatırımda en çok kalan mütevazi kitaplığı ve kitaplarıdır. Kitaplarının
tamamına yakına Gürcüce’ydi. Bu kitaplarından bazılarına ilişkin sordum. Hayri
Hayrioğlu da sıkılmadan açıkladı. İlgimi en fazla çeken ince bir kitap oldu. Gürcistan coğrafyasında beş- altı kuşak
yaşadıktan sonra İsrail’e yerleşen Musevî bir bayan tarafından yazılmıştı.
Gürcüce, İbranice, İngilizce incecik bir kitaptı. Kitabı yazan kişi, sülâle
geçmişini anlatıyordu. Aile bireylerinden bilgiler veriyordu. Aile bireylerine
ilişkin fotoğraflara da yer veriliyordu bu kitapta. Hatta kitapta geleneksel
kıyafetleri içinde bir Laz’ın çizilmiş resmi bile vardı. O günkü teknolojiyle
ya teksir edilmiş ya da fotokopi ile çoğaltılmıştı. Hatırlayamıyorum şimdi. Belki de tiraji çok azdı. Ancak bir kişinin
ailesinin gelecek kuşaklarına bırakabileceği güzel bir çalışma. Çok beğendim.
Ne yazık ki, Türkiye’de
fotoğraf albümleri bile kayboluyor bir kuşak sonra. Yıllar önce, ben de geriye
öyle bir çalışma bırakmaya karar vermiştim. İnterneti ve cep telefonunu
bilmiyordum. Haberdar değildik.
Çok
şükür ki, “bizde” de bu tür çalışmalar yayınlanıyor artık. Bu çalışmalara örnek
bir eser, Faruk Benli imzasıyla 2005 yılında yayınlanmıştı. Kitabın adı,
“Mamoylar Aile Tarihi” adını taşıyor.
Bu makalemde bu
çalışmalardan bir tanesini kısaca tanıtacağım size kısaca. Kitap, bu makalemin
başlığını taşıyor: “Atalarımızın Yaşadığı Topraklar ve Soyağacımız”.
Bu
çalışmayı Sami Avcı yapmış. Arka kapak yazısında Sami Avcı’nın biyografisi
hakkında bilgi veriliyor. Bu bilgileri kardeşi Münir Yılmaz Avcı kaleme almış:
“Sami Avcı 1930 yılında
Mehmet Fevzi Avcı’nın sekiz çocuğundan ikincisi olarak Hopa’da dünya’ya geldi.
Hayatının büyük bir bölümü Almanya’da geçmiş olmakla beraber şu anda Ankara’da
yaşamını sürdürmektedir. Kendisi Hukuk Fakültesini bitirmiş olmasına rağmen,
hiçbir zaman bu mesleği sürdürmesi kısmet olmadı.”
Ben,
Sami Avcı’yı ilk defa 2005 yılında Gürcistan yolculuğumuz öncesinde Hopa’da
tanıdım. Çelebi kişiliğiyle etrafına ışık saçıyordu.
Sami Avcı, “Atalarımızın
Yaşadığı Topraklar ve Soyağacımız” adlı çalışmasında yalnızca kendi sülâle tarihlerine
ilişkin bilgi vermiyor, aynı zamanda Kafkasya, Doğu Karadeniz, Lazika Krallığı
ve Osmanlı Lazistan’ına ilişkin de irdelemelerde bulunuyor. Ulaşabildiği
kaynaklardan da aktarmalarda bulunuyor.
Sami
Avcı, kitabının önsöz bölümüne şu sözlerle başlıyor:
“Gençliğimden beri,
ailemizin geçmişini tanıma özlemi içindeydim. Bu amaçla, olanak buldukça bilgi
ve belgeleri daha o zamanlardan beri toplamaya başladıydım.”
Sami
Avcı, köyü olan Azlağa (diğer adlarıyla “Abuislah” ve “Esenkıyı”) hakkında da
bizleri aydınlatıyor:
“Köyde, Hıristiyanlık
devrinden kalma iki kilise kalıntısından bahsedebiliriz. Bunlardan biri sahile
yakın bulunuyordu. Bu kiliseye ait olduğu ( çocukluğumuzda) kesin olarak bilinen, birkaç iri taş da artık
ortalarda görünmüyor. Hıristiyanlık
devrinden kalma bir diğer kilise kalıntısı da “Dua Tepesi”nde (“Okhvame/ Oxvame/ ოხვამე”)
bulunuyordu. Halk arasındaki söylemlere göre, yaşlı keşişler, ölümlerinin yaklaştığını
hissettiklerinde Allah’a şükran için tepenin “Kopmuş” tarafındaki kayalıklardan
ölüme atlıyorlarmış. Çocukluğumda, bir grup arkadaşımla birlikte “Okhvame”ye
çıktığımızda, bu kilisenin temel duvarlarının bir bölümünü ben de gördüydüm.
Hatta suyu akmakta olan basit bir çeşmesi de vardı.”
Kitapta
köyde yaşayan aileler ve onların soyadları hakkında da kıymetli bilgiler
veriliyor.
Sami
Avcı, Soyağaları konusunda şöyle bir aktarmada da bulunuyor: A) En eski
atalarımız: “Heçiyalar”, B) Âşık Hasanlar’ın ortaya çıkışı, C) Âşık Hasanlar
(Âşık Hasanoğuları) Hopa- Esenkıyı’da, D) Yakın Atalarımız: Avcıoğuları
(Abcepe).
Sami
Avcı, sülâle ve ailesi hakkında kıymetli bir çalışma yapmış. Ailesinin
çocuklarına çok kıymetli bir eseri şimdiden miras bırakmış.
Bu çalışma bir çok bakımdan
bir örnek teşkil ediyor. Buna şüphe yok. Kitap, yalnızca bu aile bireyleri için
değil, Kafkasya, Doğu Karadeniz, Gürcistan, Abhazya, Lazistan ve Hopa hakkında
çalışma yapacaklara da oldukça faydalı bir eser. Nasıl bakacaklarını bilenlere
önemli bir kaynak.
Bugünlerde delikanlılık
günlerini yaşayan umçane Sami Avcı’ya uzun ömürler diliyorum. Aklına ve
ellerine sağlık!
Sami Avcı’nın “Atalarımızın
Yaşadığı Topraklar ve Soyağacımız” (K.Y.) adlı kitabı gibi, Faruk Benli’nin
“Mamoylar Aile Tarihi” (K.Y.), Selma Koçiva’nın “Bedia Xala” (Kaldıraç) ve Ali
İhsan Aksamaz’ın “Şanguli’nin Evlâdı: Faik Aksamaz” (Çıkrık) adlı kitaplarını
da okumanızı tavsiye ederim.
(Bu makaleyi yıllar önce
yazmıştım. Yeniden yayınlanması için gerekli düzeltmeleri yaptım.) Bir sonraki
makalemde görüşmek üzere sağlıcakla kalın.
( 11
II 2015- 14 IV 2020)
Ali İhsan Aksamaz
