“Kafkasya Masalları”

“Kafkasya Masalları”

“Masal”, Arapça kökenli bir kelime. TDK Sözlüğü şöyle açıklıyor:

“Genellikle halkın yarattığı, hayale dayanan, sözlü gelenekte yaşayan, çoğunlukla insanlar, hayvanlar ile cadı, cin, dev, peri vb. varlıkların başından geçen olağanüstü olayları anlatan edebî tür.”

TDK Sözlüğü’nün masala ilişkin bu açıklamasına şu bilgiyi de eklemek yanlış olmaz:

“Masallar, bir halkın geçmişteki üretim, mülkiyet ve paylaşım ilişkilerinin izlerini de bir şekilde taşır.”

Türk Masalı denilince, aklımıza ilk olarak, bu alanda değerli çalışmalar yapmış olan Eflâtun Cem Güney, Pertev Naili Boratav ve Tahir Alangu gelir. Bu makalemde sizlere Türkiye’de yayımlanmış Çeçen, Abaza, Laz ve Çerkes masal kitaplarına ilişkin kısaca bilgi vereceğim: Siracdin Elmurzayev’in “Çeçen Masalları”, Viladimir Meremkul’un “Abaza Halkının Masalları”, Munir Yılmaz Avcı’nın “Laz Masalları” ve M. Yasin Çelikkıran’ın “Çerkes Masalları”. Büyük ölçüde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde derlenmiş ve yayımlanmış ve sonraki yıllarda da Türkiye’de kitaplaştırılmış Çeçen, Abaza, Laz ve Çerkes masallarından kısaca bahsedeceğim.

“ÇEÇEN MASALLARI”

Siracdin Elmurzayev’in “Çeçen Masalları” adlı eserini Çeçence’den Türkçe’ye değerli araştırmacı-yazar- eğitimci Tarık Cemal Kutlu kazandırdı. Kitap, “Okyanus Yayınları’dan çıktı.

Siracdin Elmurzayev’in “Çeçen Masalları” adlı kitabından ilginizi çekecek birkaç satır:

“Derisinde tüy kalmamış, gücünü kuvvetini yitirmiş, artık kurbanını avlayamayacak kadar yaşlanıp çirkinleşmiş olan kurt, kendi kendisine şöyle demiş: ‘Dünyada pek fazla günah işledim. Sayılamayacak kadar keçi-koyun boğdum. Nice at ve sığır öldürdüm. İnsanlara da fazlasıyla zararım dokundu. Allah günahlarımı bağışlamazsa mezarda yatacak yer bulamam. Neredeyse bunayacağım.’

Kocamış kurdun aklına Hicaz’a gitmek gelir. Başına bir sarık geçirir ve ortalıkta dolaşmaya başlar.  “Hacı Kurt’a yiyecek vermek sevaptır,” diye düşünen herkesin kendisini besleyeceğini sanır. Kurt, huşu içinde zikirlerle Hicaz’a gitmek üzere yola çıkar.”

Araştırmacı-yazar- eğitimci Tarık Cemal Kutlu’nun “Çeçen Masalları” adın taşıyan bir başka çalışmasının da “Anka Yayınları”ndan yayımlandığı burada belirtmeliyim.

“ABAZA HALKININ MASALLARI”

A. N. Genko, 1929’dan 1934’e kadar Abazaca’nın dilbilgisini ortaya çıkarmak için çalışmalar yürütür. İlk derleme masalları, “Çerkes Khapşı” adlı gazetede 1940’da yayımlanır.

Vladimir Meremkul’un “Abaza Halkının Masalları” adlı kitabını Türkçe’ye değerli araştırmacı-yazar Özdemir Özbay kazandırdı. Bu eşsiz çalışma, “Kaf-Dav Yayınları”ndan çıktı.

Vladimir Meremkul, uzun yıllar boyunca Abaza Halkı arasında derleme çalışmaları yapar. Vladimir Meremkul’un sabırla yürüttüğü derleme çalışmalarının sonucunda da bu kitapta yer alan masallar gün yüzüne çıkmış olur.

Alan çalışmaları sırasında Vladimir Meremkul, anlatıcı kaynak kişilerin diyalekt ve aksanlarını da olduğu gibi kayıt altına alır ve aynı şekilde de kitap yayımlanır.

“LAZ MASALLARI”

“Laz Masalları/ Lazuri Parametepe” Munir Yılmaz Avcı’nın adıyla “Sorun Yayınları”ndan çıktı. Munir Yılmaz Avcı’nın bir Aydın olarak en önemli özelliklerinden birisi Türkiye’de ilk Lazca  şiir kitabını, ilk Lazca-Türkçe Dilbilgisi kitabını ve ilk Lazca romanı yazmış ve yayınlatmış olmasıdır.

“Laz Masalları/ Lazuri Parametepe”, Munir Yılmaz Avcı ve Nizamettin Alkumru'nun çocukluklarında büyüklerinden de duydukları masalların yanısıra, Georges Dumézil'in “Contes Lazes” (Paris, 1937) ve “Documents Anatoliens-IV” (Paris, 1967);  Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin 15 cumhuriyetinden biri olan Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nden Guram Kartozia'nın “Lazuri Tekstebi” (Tiflis, 1972) ve “Lazuri Tekstebi-II” (Tiflis, 1993) ile Natela Kutelia, Sergi Cikia ve Zurab Tandilava'nın “Lazuri Paramitepe” (Tiflis, 1982) adlı kitaplarından masalları da içeriyor. Kitabın redaktörlüğünü Ali İhsan Aksamaz yapıyor. Kitap, Lazca ve Türkçe olmak üzere iki bölümden oluşuyor.

“ÇERKES MASALLARI”

“Çerkes Masalları” adlı çalışma, “Kaf-Dav Yayınları”ndan çıktı. Kitabı Türkçe’ye çeviren değerli araştırmacı- yazar Mehmet Yasin Çelikkıran’ın bir Aydın olarak en önemli özelliklerinden biri de dünyadaki ilk Adığece-Türkçe ve Türkçe-Adığece sözlükleri hazırlayıp yayınlatmış olmasıdır.

“Çerkes Masalları” adlı kitapta yer alan masal ve halk söylenceleri, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin 15 cumhuriyetinden biri olan Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı Adığey Cumhuriyeti’nin  “Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü” tarafından derlenmiş. Saha çalışmalarıyla derlenen bu masal ve halk söylenceleri, değerli bilim insanı Xhut Şemseddin öncülüğündeki bir ekip tarafından düzenlenir ve 1990’da da Maykop’ta “Adıge Pşısexer / Adıge Masalları”  adıyla kitaplaştırılır.  Değerli araştırmacı- yazar Mehmet Yasin Çelikkıran, Maykop’ta önceden yayımlanmış bu kitaptan bazı masalları seçerek Türkçe’ye çevirir. Böylece de “Çerkes Masalları” kültür hayatımıza kazandırılmış olur.

Yukarıda kısaca tanıttığım masal kitaplarının yanı sıra Yaşar Bağ’ın “Çerkes Masalları”( Okyanus), Nurdoğan Abaşişi’nin “Laz Halk Masalları” (Kolkhis), Meremkul Viladimir/ Özdemir Özbay’ın “Abaza Masalları” (Kafdav) ve Sergey Zuhba/ Papapha Mahinur Tuna’nın “Abhaz Masalları” (Kafdav) adlı masal kitaplarını da okumalı, çocuklarınız ve torunlarınız için kitaplığınızda bulundurmalısınız. Kitapları, internet üzerinden satış yapan sitelerden kolaylıkla sipariş edebilirsiniz.

Bir sonraki makalemde buluşmak üzere sağlıcakla kalın!

(26 XII 2019)

Ali İhsan Aksamaz

aksamaz@gmail.com

https://sonhaber.ch/kafkasya-masallari/

http://circassiancenter.com/tr/kafkasya-masallari/

https://www.kitapyurdu.com/yazar/ali-ihsan-aksamaz/367.html