“Nena çkinişi ğura şeni
varti çkini p̆ap̆ulepeşi şurepek memixat̆iranen do varti namoxtasinon
jenerasionik!”
(Goʒ̆otkvala: Andğaneri sumari çkimi
ren Gogit̆a Çit̆aia. 2005 ʒ̆ana rt̆u, emorapes “T̆V- İmedi”-şi bandişen Lazuri
naç̆andinapt̆u “Radio K̆olxa”-şi redakt̆ori do sp̆ik̆eri Mişa Numanişişi
davetiten, cumadi çkimi Munir Yilmaz Avci k̆ala Gurcistanişa videret̆it. Ma
emoras viçini Gogit̆a Çit̆aia. Ma eya Mişa Numanişi, Giorgi Andriaže do İaşa
Tandilavaşi xeten viçini. Gogit̆a Çit̆aia rt̆u çkini mixmandari noğa Xobis.
Gogit̆a Çit̆aiak memişveles noğa Xobis: Oxorişa, sofraşa
sumari kemzdes, kemç̆opes, oç̆k̆omale komçes, baği muşişi qurženiten xveneri
ğvini- vot̆k̆a moşvapes. Amk̆ata mskva do xegonʒ̆k̆imeri k̆oçi ren. Gogit̆a Çit̆aia
ren arkeologi do ist̆orik̆osi, eşo miçkin. Gamoçkvineri ar ʒ̆ingiti kuğun:
“Xobis Sižveleni”/ “Xobişi Genomskidepe”. Gogit̆a Çit̆aia k̆ala int̆erviu
dop̆i. Biyografi muşişen, ʒ̆ingepe muşişen, ekoni arkeolojiur-
ist̆oriuli xandapeşen, ekoni ist̆oriaşen bğarğalit. Ali İhsan Aksamazi)
+
Ali İhsan
Aksamazi: Gogit̆a begi, ʒ̆oxle biyografi tkvanişen molamişinit,
mu iqven! Sonuri ret? So do mundes yeçkindit? Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu
p̆rofeʒia giğunan? So ixandept? Çileri reti? Berepe giqounani?
Gogit̆a Çit̆aia: Dovibadi
Xobişi raionişi oput̆e Nocixis, 1960 ʒ̆anaşi 13 qinvas. 1977 ʒ̆anas Nocixişi
mektebi dovoçodini. 1979-1984 ʒ̆anapes Apxazetişi Devleturi Universit̆es tarixi
do huk̆uk̆işi fak̆ult̆es tarixişi mesleğis vik̆itxi. Oxorca çkimi ren Ketevan
Gabiosnia, biolojist̆i, aʒ̆i Xobişi N1 mektebişi muduri ren. Jur k̆ulani
miqonun - Barbare do Mariami.
Ali İhsan
Aksamazi: Gamoçkvineri ar ʒ̆ingi kogiğunan, eşo komiçkin: “Xobis
Sižveleni”/ “Xobişi Genomskidepe”. Mu ambaepe momçapt aya ʒ̆ingi tkvaniten?
Gamoçkvineri majura ʒ̆ingepe giğunani?
Gogit̆a
Çit̆aia: Makalepe çkimi çkvadoçkva svarulepe do
k̆azetapes gamulun, Kortuli k̆ala, Margaluri svaruli “Skani“-sti. Xolo Almanuri
do İnglizuri svarulepes: ZEITSCRIFT FUR PAPYROLOGIE UND EPIGRAPHIK’’, 214
(2020); Chitaia G, -Papuashvili R, -Vinogradov A., A New Complexs of Greek
Inscriptions from Machkhomeri Fortess in Lazika. 169-178. Gamoçkvineri miğun
svarape:
1. ხობის ყოვლადწმინდა ღვთისმშობლის მიძინების მონასტერი,
2000 წ.
2. „ფოთს ღვთისმშობელი იცავს“,
2002 წელი.
3. ფოთისა და ხობის ეპარქია, ისტორიული ძეგლები, თბილისი 2007.
4. რუკა: ხობის მუნიციპალიტეტის ისტორიული ძეგლები, 2009.
5. „წარსულის ფურცლები“ (პერიოდული გამოცემების მასალები ხობის მუნიციპალიტეტის წარსულზე), 2015 წელი.
6. გოგიტა ჩიტაია. Gogita Chitaia, „ხობის სიძველენი. Khobi
Antiquites“ (ხობის მუნიციპალიტეტის კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლები. Sites of Cultural Heritage of Khobi Municipality.),
2017 წელი.
7. რევაზ პაპუაშვილი, გოგიტა ჩიტაია, იოსებ პაპუაშვილი, Revaz papuashvili, Gogita Chitaia, Ioseb papuashvili, „ყულევი. KULEVI (არქეოლოგია, ისტორია. Archtology, History.)“, თბილისი-ხობი 2017.
8. გოგიტა ჩიტაია. Gogita
Chitaia, Гогита Читаиа, „ხობის მუნიციპალიტეტი, Municipaliti of Khobi, Хобский Муниципалитет, 2019.
9. ხობის მუნიციპალიტეტის კულტურული მემკვიდრეობისა და ტურისტული ობიექტების რუკა, Map of
cultural heritage and tourist attpactions of Khobi Municipaliti, Карта Културного
Наследия и Туристических Обьектов Хобского Мунисипалитета, 2019.
“Xobis Sižveleni.
Khobi Antiquites“ nagyožin svaras eç̆areli miğun Xobişi (Xopişi) Manast̆iri,
Xobişi raionişi let̆as naren 21 cixa, 16 oxvame, 31 nooxvameni, 207 arkeolojiği
obje. Namoxtasinon jenerasionikti iguras do žiras mado iris k̆ordinat̆epe muşi
komevuç̆ari. Domatkvenanki am 207 objeşi didope K̆olxuri oraşi renan.
XIX do XX oşʒ̆anurepes Kortuli do
Rusuli svarulepe do k̆azetepes Lazepe do Lazistani
şeni nainç̆aru dosyapeşi ok̆orobus kogevoç̆k̆i do kitabi gamoçkumalu
guris miğun.
Ali İhsan
Aksamazi: Arkeologepeşi ontxorupes tkvanti ixandepti noğa Xobi
do majura noğapes? Aʒ̆işa ist̆oriuli muepe gažires eya arkeolojiuri
ontxorupes?
Gogit̆a
Çit̆aia: Ma arkeolojik̆uri ontxorupes miçalişepun
noğa Gagras, Zugdidiş raionişi oput̆e ʒvanes, Xobişi Manast̆iris, Xobişi
raionişi oput̆epes: K̆ules, Ç̆aladidis, Maçxomeris. Maçxomerişi rak̆anis
kižiru VI oşʒ̆anuraşi
oşkendani oraşi (Gubaz Mapaşi ora) oxvame do cixa. Rumuli nenaten noç̆are t̆ekst̆epeti
kobžirit, doloxe “Gorgoni“ do “Teona“ coxope molişinen. Am t̆ekst̆epeşi doloxe
Xrist̆ianuli xvamape ren. IV-X oşʒ̆anurapes çkinis do çkva dido devletepesti
Xrist̆ianepek Rumuli nenate ixvamupt̆eenan, çkinis uk̆açxe Kortuli nena
komoxtu. Bizant̆iuri oras Lazik̆aşi omapeşi k̆ult̆ura do sanati muk̆o mağala
t̆een, eya Maçxomerişi rak̆anis ižiren.
Ali İhsan
Aksamazi: Namu ep̆okaşen genomskide ren noğa tkvanişi irişen
mcveşi ʒivilur- religiuri binape? Namu ep̆okaşen
genomskide ren ʒivilur- religiuri binape xolos t̆erit̆orya tkvanis?
Gogit̆a
Çit̆aia: Xobişi raionişi k̆ult̆uruli objepeşen 2
noʒ̆ile p̆atminonan: 1.İsaşi eçkindinuşi ʒ̆oxleni objepe. Entepeşi didope
mcveşi K̆olxuri oraşi genomskidepe ren, 4000 ʒ̆anaşi ʒ̆oxleni. 2. İsaşi
eçkindinuşi uk̆açxeni - Lazik̆aşi ora VII oşʒ̆anuraşakis (dominant̆i ren
Bizansuri k̆ult̆ura); IX oşʒ̆anuraşakis ren Arabepe naamaxtes ora do eya amʒika
oxokteri ren, IX oşʒ̆anuraşi uk̆ule Kortuli k̆ult̆uri ren dominant̆i. Bizansuri
do Kortuli k̆ult̆uraşi dominant̆oba bzop̆ont̆aşi, eya vaptkumerki, irituli
arperoni ren. Var. Akoni, svaluri k̆ult̆ura do sanatis muşebura simgepe uğut̆u.
Ali İhsan
Aksamazi: Osmanetişi ep̆okaşen genomskide ar hosp̆it̆ali t̆eren
Samargalos, eşo reni? Aya ambari mtini renna, Osmanetişi ep̆okaşen genomskide
majura ʒivilur- askeruli arkit̆ekt̆uraşi binapeti reni Samargalos?
Gogit̆a
Çit̆aia: Selçuk̆epeşi do Osmanurepeşi oraşi binape
Xobişi raionis mutu varen, Samargaloşi çkva svalepesti varen. Turkepes xvala
Paşi do Anak̆ras uğut̆es cixape. Ama, am cixapeti Turkuli mimaruli sanatişi
mutxa ren dei ptkvitk̆o, ek̆oş mutu varen.
Ali İhsan
Aksamazi: 2005 ʒ̆anaşi Marişina rt̆u, Zugidişi Muzeumi mati
movik̆itxi manebrape çkimi k̆ala. Tolepe çkimitenti kobžiri. Qucepe çkimitenti
ist̆orik̆osepeşen kovogni. Dunyaşi irişen xampa muzeumepeşi art- arti ren
Zugdidişi muzeumi. Amʒikati Zudidişi muzeumişen molamişinit, mu iqven!
Gogit̆a Çit̆aia: Muze
ren ar didi mezarluği, sona xalk̆işi ist̆oriaşi, k̆ult̆urişi art̆ifakt̆epe
cans. P̆alale eksp̆onat̆epe mamoxtasinanpes çkini xalk̆işi tariğis mcveş oraşen
doni andğaşakis k̆aixeşa gamusvarups. Zugdidişi muze dunyaşi arteği şineri muze
ren, Samargalos int̆ereson muzepe xolo ren Paşis, Nokalakis, Mart̆vilis,
Çxoroʒ̆qus, Xobis... Am muzepeşa çkva devletepeşen t̆urist̆epe mulunan, ama
entepeşi ožiramu iri Laz- Margali şeni mecburi ren, muşeniki, çkin didi tarixi
miğunan, namuti-na mcveşi oraşen doni (Ademi do Hevaşen doni) geiç̆k̆en do
andğaşakis noqups.
Ali İhsan
Aksamazi: Gogit̆a begi, çkva k̆itxala va miğun. Tkvanti ginonanna,
aya int̆erviu voçodinat. Mara otkvaluşi mutu giğunanna, eti miʒ̆vit, mu iqven.
Ma tkvan şukuri goğodapt. Pimpili dixaşa!
Gogit̆a
Çit̆aia: Didi mardi giʒ̆omert, tkvani mak̆itxalepe
k̆ala oğarğaluşi şansi namomçit-şeni.
Çki p̆roblemepe miğunan
do eya p̆roblemepe artik̆artişa mxuci meçamu vaiqvasna var muiçodinen. Lazuri-
Margaluri nena miğurunan. Nenak vağuras şeni arteği gza ren Laz-Margalepek
mutepeşi tarixi kodiguran. Tarixi çkini omʒkvuşi ren. Mcveşi K̆olxuri oraşi
dido objepek dovigurit Gyulva Okorturas, meleni K̆afk̆asias, Soçaşi svalepes,
ama Turkieşi doloxe mu ren mutu va miçkinan, muşeni do Turkieşi doloxe K̆olxuri
k̆ult̆uraşi objepe mitik vadigureleen. Ama, let̆aşi oxaçkuşi oras K̆olxuri
art̆ifakt̆epek kižiru Ordus, Artvinis, Mexçişi cixas... Manamiçkin, K̆olxuri
k̆ult̆uraşi art̆ipakt̆epe žin Qarsişi do Erzurumişi muzepes. Ma viduşunapki,
çkin am ik̆oremanant̆epe ren - Lazi ağnemordalepek tarixuri do arkeolojik̆uri
dulya kodiguran, Turkieşi doloxe K̆olxuri do uk̆açxeni, çkini mcveşepek nadomit̆ales
k̆ult̆ura kodiguran. Ar notkvame ren - Mcveşi navaqorops k̆oçis ç̆umandeli ndğa
var uğunia. Edo, çkini mcveşi tarixişi goç̆k̆ondinu do nena çkinişi ğura şeni
varti çkini p̆ap̆ulepeşi şurepek memixat̆iranen do varti namoxtasinon
jenerasionik.
Xolo ar fara didi mardi
giʒ̆omert, Ali begi.
https://sonhaber.ch/gogita-citaia-ile-soylesi-tarihimiz-ovunulecek-zenginlikte/
http://circassiancenter.com/tr/gogita-citaia-ile-soylesi/
