MOACİROBA-
1
Şilya nçxovroş vit̆ootxo (1914) ʒ̆anas Urusişi
ukumetik muharebe qu Turkik̆ala do Batumis kamaxtu. Batumi kezdu do xolo aşo
manç̆et̆u. Çkin maşkurines. Urusi (gyauri) Krist̆iani t̆u, çkin- Muslimani do
zop̆ont̆eski, Urusik Muslimanepe oç̆k̆irapsya do çkinti maşkurinet̆es.
Moiselit
do çkini kyopeşen do muaciri gamaptit. Gzas kimik feluk̆apeten, kimik
arabapeten vidit. Gzadogza dido şeepe tişa memixtes. Akolenna gamait̆it,
oxorişi mtelli şey var yemazdes, namutxanina var yemazdes, kopşinaxit, let̆as
dovoxvit, nç̆eris meşabdvit do aşoten oxorepeşen kagamaptit.
Dido
yuki var yemazdes emuşeni- ki, feluk̆apes do arabapes var vint̆ret̆it, hemti acele
miğut̆es: Maşkurinet̆es- ki, Gyauri var memç̆işanya do ak̆o puli- purti
meaşkvit.
Mitxanina
feluk̆aten idu, dido mendra var ales. T̆aroni p̆at̆i gexvadut̆es do gale gamit̆es,
t̆aroni geʒ̆ipxapaşa çumert̆es, geride şkurinati uğut̆es. Mitxanina arabapeten
idu, entepe raxat̆i t̆es, hama dido vakitis gzas kodoskides, arabaten gza lai
içodet̆u?!
Moacirepes
gzas gyari- ʒ̆k̆ari dvaçodes. Ugyaroba kogiç̆k̆u. Berepe, badi- xçini dido ğurut̆es.
Dido naç̆ires. Ena ğurat̆es gzas, em kyois doxvapt̆es cenaze.
Meulut̆it,
hama mitis var miçkit̆es, so meulut̆it. Çkini saebi çkar ukumeti var t̆u. Soni
ukumetişa k̆oçepe voçkvit do vuʒ̆vit- ki, çkin ar soti yeri komomçit do
kodoibargatya, varna gzas ugyareli- uʒ̆k̆areli kep̆ç̆k̆odutya.
Em
vakitis Turkis ukumetik miʒ̆ves- ki, mʒika yardumi dogoğodapt do xoloti
idaginonanya do mtiniti gyari-ʒ̆k̆aiş yandan yardumi moğodes do xoloti gebdgitit
gzas do aşoten ar havtaşi gzas vigzalit.
Gzasna
mevit̆it, Turkepeşi kyoepes golailapt̆it. K̆ai yeri t̆uk̆onşi, moşvacinuşeni
dobdgitut̆it.
Ar
kyoisna amaptit, ar duzi yeis ar k̆oçik daçxiri ogzeret̆u do didi ç̆uk̆epeten
pilavi gibupt̆u. Xorʒoni gyarepeti uğut̆u, xçe kualepeti oç̆vapapt̆u do miletis
upareli upartupt̆u.
Megerem
em k̆oçikna şignu, moacirepe mulvanya, muşi paraten gyari pçaminonya do ak̆o
şeepe ikipt̆u. Çkin gamak̆vies: Ar k̆oçik ak̆o k̆oçis muç̆o çasinonya?!
Hama aya k̆oçi dido zengin t̆eren do mtelisti gyari
duparu. Jur- sum ndğas komoişvacit xolo moiselit, gzas geudgitit.
Sei
arabatenna meit̆it, mamulqioli t̆u. Yani çkinis
mamulepeşi oqirus srsi muit̆u do oxorepe var ižiret̆u. Çkin gamak̆vires:
Aşo şey iqvenia?! Duzi- duzisna meulut, emedeni çkini arabaşi tekerleği k̆uis
kodololu. Mendapʒ̆k̆editşi, oxorişi baca t̆u.
Megerem ekoni Turkepes let̆aş tude oxorepe uğut̆erenan.
Araba
keşaiqonit do mint̆es- ki, aya aoxorişi saebik gamiʒ̆k̆edat̆u. Vucoxit,
vucoxit, hama mitik var gamiʒ̆k̆edu. Soni ar xçinik nena komomçes. Megerem
zavalis aşkurinen, mutu var moğodanya. Çkinna moaciripe vort̆it, var uçkut̆u.
Aya oxoris ar badi do xçini skidut̆es. ʒ̆k̆ari vak̆vandit, komomçes do gzati
komemogures.
Çkinti
vidit do moşvacinuşeni kyoiş gale kodoibargit. Mutupe yeç̆opinuşeni vigzalit
kyoişa. Kyois doloxena amaptit ndğaleri dido gamak̆vies: Mteli let̆as tudendo
işit̆es. Oxorepe let̆aş tude uğut̆es, mʒ̆k̆upi- mʒ̆k̆upis skidut̆es. Ndğaleriti k̆andelis nužit̆es, dişka yeine
lazma xomula ç̆upt̆es, eti k̆ai- ki, pucepe do mçxurepe dido uqonut̆es. Amk̆ata
şeepena bžirit, hiç mutu var yep̆ç̆opit do geri goiktit.
Majurani
ndğas xoloti moiselit, arabape geibğit do vigzalit. Çkini gza mzoğap̆icişen
jilendo nit̆u. Çkin mzoğaşen mendra va mint̆es, amuşeni elvaaʒ̆k̆it ya gzas do
başka gzas gebdgitit do mzoğak̆ele gelvaaqonit. Gza dido p̆at̆i gamaxtu, k̆araluğepe
t̆u. Xocepesemtumanis var elvatires yukoni arabape do bazi yeriş k̆ap̆ulaten
elaimet̆it. Mç̆ima t̆aronis p̆at̆i t̆alaxi iqvet̆u, mteli şey maşolet̆es,
berepe mažabunet̆es, bziti ğurut̆es, ti çkinis k̆yameti git̆u.
Sum
tuta mik̆ilu, moacirina gamaptit do ar meskani var mažires, gyari var, ʒ̆k̆ari
var. Ok̆vaçxe çkini kyoişi mutu ambai var emaç̆opes, momxtimu miti var t̆u.
Geri ok̆onaktinu maşkurinet̆es. Mint̆es- ki, ar k̆ai yeri kobžirat̆it do kodoibargat̆it,
hama çkini Sarpisteri yeri so bžiropt̆it?!
Turkiş
ukumetik miʒ̆umet̆es- ki, geri oxtimu var iqvenya, Urusik Batumi kezdu do aşo
manç̆enya. Ena galenanşa, iditya. Arabape ukumetik momçapt̆es, hemşilepeşi
arabape.
Turkis
ukumetisti ya unt̆u-ki, muk̆o mendra vort̆itk̆on çkini kyoişen, eko çetini t̆u
geri moxtimu, muarebena içodat̆u, edo, amuşeni yei var momçapt̆es, mendra
idanya do çkinti meit̆it. Çkin mu meit̆it, şkurinak moçkumert̆es. Aşoten mzoğap̆icis
ar kyoişa komeptit.
Ekoni
yerlepe bazi Lazepe t̆es, sifteneri moacirobas xtimeri. Çxomi oç̆opuşi dulyape
uçkit̆es, çkinti mevuşolt̆it do çxomi p̆ç̆orup̆t̆it, oxorişa moimert̆it do
berepes pçapt̆it.
Ar
havtas ek kodopskidit. Ek̆ule xolo gebdgitit gzas do golvaaqonit. Golvaaqonit
emuşeni- ki, çkin Turkepeşikyopes dobargu var mint̆es, entepek̆ala çkin var
maxvenet̆es. Entepes mutepeşi adeti uğut̆es, çkin- çkini. Edo, var viʒ̆qvamint̆es
do boine k̆abğa maqvasunt̆es. Arti mişignap̆ut̆es- ki, sipteneri moacirobas
Sarpi çkinişen gamaxtimeri Lazepe Turkieşi ar “Akçişeeris” skidutes do çkinti
ek oxtimu mint̆es, hama aya yeri ek̆o mendra t̆u- ki, vit tutas xvala gzas vort̆it.
Ek
mextimapaşa dido mʒ̆irit. Ekna meptit, mtini k̆ai yerit̆u, mzoğap̆icis yanis ar
kyoi. Kyois sum semtişen tepepe gudgit̆u, mzoğaşen açiği, mzoğap̆icik̆ele duzi
guʒ̆užit̆u. Aya kyoişi asli k̆ai yerepes
yeli milleti xet̆u, p̆at̆i do dağis kenarepes çkin kodoibargit. Ç̆it̆a- ç̆it̆a
oxorepe dop̆k̆idit, daği gamamç̆varit do qonape dopxaçkit, k̆ai lazut̆i maqves.
Gyari- ʒ̆k̆aişen ziani var miğut̆es, hama ekoni hava var momixtes: Bazepes çxe
dvağodes, bazi aşo dizabunu do boine ğurape iqvet̆u.
Man
nana- baba ek domiğru. Yetimi kodpskidit. Sum Cuma vort̆it. Aik mzoğas çxomi p̆ç̆orup̆t̆it,
majurak qonaş dulia ikipt̆u do aşoten pskidut̆it. Ya kyoişen başka, xolo kyoepe
t̆es, nakna xoloti Lazepe skidut̆es. Ekoni Lazepeti keşabgorit do baz içkini
xisimiti gamaxtu.
K̆aina
kodoibargit, oçilu- okimocuti kogyoç̆k̆it, didi dugunepeti vikipt̆it. Didi Cuma
çkinis didi duguni vuxvenit, mteli kyois vuç̆andit. Sum dğas duguni miğut̆es.
Çkini kyıis Turkepeti skidut̆es. Entepek gaak̆vies çkini dugunis adetepe.
Gelini (nisa) çkini zengini k̆oçepeşen (ağapeşen) t̆u, yerli ekoni Lazepeşen do
çkinda fuk̆ara moacirişa, meçamu var unt̆es, hama biç̆i do k̆ulanis aras qoropa
uğut̆es do ek̆ule mecburi iqves, momçat̆es.
Dugunişi xarci çoği
çkini nisas babak xarcu, emuşeni-ki ağa t̆u, ç̆it̆a duguni var nomskudu.
Milletis mežiʒinuşen oncğore aqu, k̆ulani muşişi çeizi mtelli P̆olişen moğapu.
Dugunişik̆ule (sum tutaşik̆ule) sica do k̆ulani yezdu do
muşi yanişa mendiqonu do ar ʒ̆anas muşik̆ala uqonunt̆u. Ek̆ole ar didi oxori duk̆idu,
mtelli ç̆uburiş ncaşi do ç̆uburis piʒarişi, k̆aixeşa komoʒ̆ipxu do kodoç̆k̆oru.
Ek̆ule Cuma çkimis berepe dvaqu. Ar biçi mtiri muşik diskiru, emus ar k̆ulanişen
met̆i çkva skiri var uqonunt̆u.
Xut ʒ̆ana mik̆ileet̆u, moacirina gamaptit. Man do çkimi ç̆it̆a
cumak geri çkini kyoişa, Sarpişa, goiktit. Geri moxtimus dido ezieti var mʒ̆irit:
Para miğut̆es, mtelli mzoğadomzoğa moptit, kimi feluk̆aten moptit.
Sarpişana moptit, çkinden ʒ̆oxle moxtimerepe dido t̆es do
raxat̆i skidut̆es. Çkini oxoris cumadi xet̆u. Oxori gverdi doʒ̆k̆eret̆es Urusis
askerepek, bageni do bağu hepten doç̆k̆ret̆es. Urusis askeris dulya va uğut̆uşi,
oxorepes do bagenepes daçxiri nunʒ̆eret̆u
do ç̆veret̆u.
Ar ʒ̆anaşa halişa var
moptit. Oxoris muna eksiği uğut̆u, mteli şey dop̆it, bageni do bağu dop̆k̆idit.
Majurani ʒ̆anas qona oxaçkus dervami p̆it do aşoten halişa komoptit. Masumani ʒ̆anas
man doiçili, bere- bai domaqu. Oxoris mʒika doindarit. Cumas vuʒ̆vi- ki, arçkva
oxori lazimi domaqves- ma.
Cumak miʒ̆u- ki, moro,
man k̆urbetişa vulur do mʒika para dovikip do moptaşi, oxori p̆k̆idatya. Manti
razi doviqvi do mendovoçkvi. Amuk tkveet̆u- ki, manya, Tunaşa vidaminonya, hama
uk̆ule Soxumis kodoskideret̆u do ek balukçoba ikipt̆u. Sum ʒ̆anas ek t̆u. ʒ̆anas
ar mektubi ancak muiç̆arupt̆u. Eti mitis xeten moncğonupt̆u.
Ek̆ulena gextu,
dobağine para kagiğu, ustape vokaçit do dağis oxorişi kiastepe dovoqazapit. Noderepeten doptirit, kok̆oobğit
do ok̆iduşeni dopxazirit.
Ek̆ule oxori çkinişi
jimuk̆aşen oxorişeni let̆a gamamtxorit do oxori kodobdgitit. Jur ʒ̆anas doloxe
kodibargu. Ek̆uleti dovoçilit, Sarpuli ar k̆ulani komepçit do isa skidut̆es
muarebe giç̆k̆et̆uşa.
Muarebena giç̆k̆u, Cuma
çkimi mindiqones. Jur ʒ̆anaşk̆ule yarali komoxtu oxorişa. Sum bere çkva dvaqu
muarebeşk̆ule do aʒ̆i muşi berepeşi berepeti uqonun. Mtelisti ayri oxorepe
uğunan, k̆ai xaliti uğunan. Aşope memixtes çkini tis.
Nodar
K̆ak̆abaze [1937- 2024], “Lazuri T̆ekst̆ebi”, Gamomʒemloba Art̆anuci,
Tbilisi, 2018.
