Osman Şafak Büyüklü Konuşuyor (Türkçe- Lazca/ Turkuli- Lazuri/ თურქული- ლაზური)

“Lazlar, çalışmalarını büyük bir kolektif ortamın içinde yapmalı!”

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Osman Şafak Büyüklü. Osman Şafak Büyüklü, Lazcanın Rönenansının emektarlarından. Yayınlanmış Lazca kitapları var. Osman Şafak Büyüklü ile bir söyleşi yaptım. Biyografi ve çalışmalarından bahsettik, konuştuk. Bu metin, söyleşimize ait. Ali İhsan Aksamaz; 21 VIII 2019)

+

Ali İhsan Aksamaz: Önce biyografinizden konuşalım da öyle başlayalım, olur mu?! Nerede ve ne zaman doğdunuz? Hangi okullarda öğretim gördünüz? Mesleğiniz nedir? Evli misiniz? Çocuklarınız var mı? Ne iş yapıyorsunuz? Hangi dilleri biliyorsunuz?  Biz kendinizden bahsedin, lütfen!

Osman Şafak Büyüklü: 1955 yılında Arhavi de doğdum, ilk, orta ve lise öğrenimimi Arhavi de yaptım. Ankara da başladığım Gazi Üniversitesi öğrenciliğimi yarım bıraktım. Özel ve kamu kurumlarında çalıştım. Arhavi de yaşıyorum. Evliyim ve bir kız bir de erkek çocuğum var. 2000 yılında emekli olmama rağmen, çalışmaya devam ediyorum. Bir işyerinde yöneticiyim. Lazca, Türkçe biliyorum. Birazda Gürcüce anlıyorum. Laz dili ve kültürü için yaklaşık yirmi beş yıldır büyük bir sevgi ile uğraşıyorum. Parmaklarım çalışana gözlerim görene kadar, okuyan bir insan, yalnız ben olsam dahi Lazca için, Laz kültürü için yine yazacağım.

Ali İhsan Aksamaz: Bize şimdi de Lazca çalışmalarınızdan bahsedin, lütfen! Biliyorum; yayınlanmış kitaplarınız var: “Si Giçkin/ Sen Bilirsin”, “Ucoxe/ Adsız”, “K̆ibri Kçe/ Beyaz Diş”, “Mamuli do Mk̆yapu/ Horoz ve Çakal”, “P̆inok̆yo”, “Lazuri K̆ult̆urişi jin Not̆epe/ Laz Kültürü Üzerine Notlar”, “Lazuri Deyimepe/ Lazca Deyimler”. Siz, Lazcanın Rönasansının öncülerindensiniz. Çoğunlukla da Lazca yazıyorsunuz. Ben, sizin çalışmalarınızdan ayrıntısıyla haberdarım. Kitaplarınız bende de mevcut. Çok sağlam bir Lazcanız var; kültürlü insanlarımızdan birisisiniz. Önce size sorayım; Lazca üzerine çalışmaya neden ve ne zaman başladınız? 

Osman Şafak Büyüklü: 1990 yılları idi. İstanbul’da Lazlar Lazca için bir şeyler yapıyorlardı. “ Ogni” yi çıkartmışlardı. Çok sevinmiştim. Ben de anadilim için bir şeyler yapmalıydım. Lazcayı iyi biliyordum. Önce; gramerimsi ve sözlüğümsü bir şeyler yapmaya başladım. Fiil çekimlerini, elle yazıyordum. Fakat dilbilimci olmadığımdan, bu çalışmalara devam etmeyip bıraktım. Sonra, başka ne yapabilirim diye düşündüm. 2004 yılında internet sitelerinde Lazca yazmayı düşündüm ve Lazca-Türkçe makaleler yazmaya başladım. Makaleleri yazarken zaman içinde daha düzgün yazmaya başlamıştım. Böylelikle Lazca için en iyi yapabileceğim şey olan Lazca yazma işine başladım. Hatırladığın kadarıyla, on yıldan fazla bir zaman içinde, önce haftada bir daha sonra ayda bir Lazca-Türkçe makaleler yazdım. Bu işi yaparken bana destek veren Lazlardan biride sizdiniz, Ali İhsan Aksamaz Hoca. Onu unutamıyorum. Uzun bir zamandan sonra internet sitelerinde yazmayı bıraktım. Sonra sitelerde yazdığım yaklaşık 250 makaleden seçtiklerimle ilk kitabım “Si Giçkin/ Sen Bilirsin” çıktı.

Ali İhsan Aksamaz: Lütfen, şimdi de yayınlanmış kitaplarınızdan bahsedin bize! Ancak önce Lazca kitaplarınızdan bahsedin! “Si Giçkin/ Sen Bilirsin” ve “Ucoxe/ Adsız” adlı kitaplarınızdan bahsedin bize! Bu kitaplarınızın içeriğinden bahsedin! Bu kitaplarınızla bizlere hangi haberleri veriyorsunuz?

Osman Şafak Büyüklü: “Si Giçkin”in içeriğinde; makalelerden seçtiğim Laz Kültürünün bölümleri, Laz Kültürünün incelikleri Lazca dört işlem hesaplar gibi şeyler vardı. Bir taraftan; Lazlar okusun, bir taraftan da kendi kültürlerini öğrensin istiyordum. Bütün yazılarımın özü bu idi.

“Ucoxe/ İsimsiz”in  içeriği; başımdan geçen küçük anılar, biraz da benim ürettiğim öykülerdi. Okurlar iyi okuyabilsin diye Lazcanın konuşma dilini kullandım.

Ali İhsan Aksamaz: Şimdi de gelelim “K̆ibir Kçe/ Beyaz Diş”, “Mamuli do Mk̆yapu/ Horoz ve Çakal” ve “P̆inok̆yo” adlı kitaplarınıza. Çok iyi biliyorum; “K̆ibri Kçe/ Beyaz Diş” Jack London’dan tercüme; Lazcaya çevirdiniz. Resimli “Mamuli do Mk̆yapu/ Horoz ve Çakal” ve “P̆inok̆yo” da tercüme mi, yoksa sizin adaptasyonunuz mu?

Osman Şafak Büyüklü: “K̆ibir Kçe/ Beyaz Diş” Jack London tarafından yazılmış bir romandı. Kurt ve köpeğin çiftleşmesinden olan bir köpeğin hikâyesi. Lazcaya çevireyim dedim.  İyi oldu ben beğendim. Başka dilde yazılı yeryüzü klasiklerini Laz diline çevirmek gerekirdi. “Mamuli do Mk̆yapu/ Horoz ve Çakal” ile “Pinokyo”   benim tarafımdan yazılmış değildi. Ben sadece Lazcaya çevirdim. Bunlardan başka, bir arkadaşımla yazmış olduğum “ Lazca konuşma Kılavuzu” ve “Dida Mangisa” romanı da var.

Ali İhsan Aksamaz: Şimdi de bize Türkçe kitaplarınızdan bahsedin! Biliyorum; bu kitaplar kolektif çalışma; bu kitapları arkadaşlarınızla beraber düzenlediniz. Bu kitaplarla bizlere hangi haberleri veriyorsunuz?  

Osman Şafak Büyüklü: Evet. Türkçe yazılmış kollektif çalışmalar, Lazların da kolektif çalışmalar yapabileceğinin bir işareti idi. Arkadaşlarla onu da başardık. Ben; Laz Edebiyatında Türkçe yazmak istemiyordum. Ben sadece Lazca yazmak istiyorum. İsteyen istediği dile çevirsin bunu istiyorum.

Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum ki; Siz Rahmetli Fahri Kahramanın dostlarından biriydiniz. Fahri Kahraman ile nasıl bir dostluğunuz vardı?

Osman Şafak Büyüklü: Fahri Kahramanı tanıyordum. Lisede edebiyat öğretmenimdi. Daha sonra onun Laz dili ile uğraştığını öğrendim. Onunla konu ile ilgili konuşmak için buluştuk. Önce bana iyi gözle bakmayıp tedirgin oldu. Daha sonraki buluşmalarda, beni izledikten sonra benimle Laz dili üzerine konuşmaya başladı. Neler yaptığını anlattı. Lazca yazdığı konular üzerinde öğretilerde bulundu. Ölene kadar Lazca için birçok şeyler anlattı.

Ali İhsan Aksamaz: Size bir sorum daha var. Lütfen, bize biraz da Laz Alfabesinden bahsedin! Bu Alfabe, Lazoğlu Alfabesi diye biliniyor. Bu Alfabe, yalnızca Fahri Kahramanın çalışması mıydı, yoksa kolektif bir çalışma mıydı? Bu alfabe için neler söyleyebilirsiniz? 

Osman Şafak Büyüklü: Hayır. Bu yalnızca Fahri Hocanın çalışmaları değildi. Bildiğim kadar, Nikolay Marr’ın çalışmalarını Wolfrang ile beraber düzeltip “Parpali” kelebek adıyla bir alfabe kitabi çıkarttılar.  Bundan sonra bu alfabe “ Lazoğlu Alfabesi” diye bilindi.  

Ali İhsan Aksamaz: Lazca yeni kitap projeniz var mı? Bize yeni müjdeniz var mı?

Osman Şafak Büyüklü: Evet. Lazca yazdığım benim içim, önemli yazılması gerekli olan bir projenin üzerinde çalışıyorum. Umarım kısa zamanda bitirebilirim

Ali İhsan Aksamaz: Size teşekkür ediyorum. Şimdilik başka sorum yok. Ancak sizin bahsedeceğiniz başka konu varsa, lütfen buyrun! Sakalınız yere ulaşsın!

Osman Şafak Büyüklü: En çok istediğim şey: Lazlar çalışmalarını büyük bir kolektif ortamın içinde yapmalarıdır. Küskünlüklerin bitmesi umuduyla.

Sağlık ve mutlukla yaşa Ali İhsan Aksamaz Hoca.

 +

Söyleşinin Lazcası:

Osman Şafak Buyuklik Ğarğalaps:

“Lazepek noçalişe mutepeşi didi ar k̆ollektivuri oçalişuşi doloxe van!”

(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi ren Osman Şafak Buyukli. Osman Şafak Buyukli ren Lazuri Ronesansişi emektarepeşen arteri. Emus kuğun gamiçkvineri Lazuri ketabepe. Osman Şafak Buyukli k̆ala ar int̆erviu dop̆i ma. Edo muşi biyografi do noçalişepeşen molapşinit. Aya ren çkini int̆erviuşi t̆ekst̆i. Ali İhsan Aksamazi; 21 VIII 2019)

+

Ali İhsan Aksamazi: ʒ̆oxle biyografi tkvanişen bğarğalat do eşo gevoç̆k̆at, iqveni?! So yeçkindit, dibadit? Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği giğunan? Çileri reti? Berepe giqonunani? Aʒ̆i so skidut? Mu dulya ikipt? Namu nenape giçkinan? Dudi tkvanişen molamişinit, mu iqven!

Osman Şafak Buyukli:  1955 ʒ̆anas Arkabis dobibadi. İptineri, oşkande do lise Arkabis bik̆itxi. Ankaras na geboç̆k̆i Gazi Universit̆eşi maguraloba gverdi mebaşkvi. Devletişi do doxmeli dulyapes biçalişi. Arkabis pskidur. Çileri bore do ar bozo do biç̆i bere miyonun.  2000 ʒ̆anas emekli bivi nati, xoloti biçalişam. Ar dulyas gemçinadve bore. Lazuri do Turkuli miçkin do mʒikati Kortuli oxoboʒ̆onam. Lazuri nena, k̆ult̆ura do minoba şeni mexola eçidoxut ʒ̆anaşen doni, didi ar oropaten biboder. K̆itepe do tolepe çkimik içalişamt̆aşa, na ik̆itxoms ar k̆oçi, xvala ma bort̆anati, xoloti Lazuri şeni, Lazuri k̆ult̆ura şeni p̆ç̆arare.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆iti tkvani Lazuri noçalişepeşen molamişinit, mu iqven! Ma komiçkin; tkvan gamiçkvineri ketabepe kogiğunan: “Si Giçkin”, “Ucoxe”, “K̆ibri Kçe”, “Mamuli do Mk̆yapu”, “P̆inok̆yo”, “Lazuri K̆ult̆urişi jin Not̆epe”, “Lazuri Deyimepe”. Tkvan ret Lazuri Ronesansişi ç̆k̆onepeşen arteri. Didopetenti Lazuri ç̆arupt. Ma noçalişepe tkvanişen k̆ut̆alişa ambari komiğun. Ketabepe tkvaniti xes komiğun. Lazuri dido k̆ai giçkinan; amk̆ata k̆oçepeşen arteri ret. Edo ipti gk̆itxat; muşeni do mundes geoç̆k̆it Lazuri nena şeni oç̆alişus? 

Osman Şafak Buyukli:1990-oni ʒ̆anape t̆u. Mp̆olis Lazepek Lazuri şeni muntxanepe ikomt̆es, “Ogni” gamoşkvesdort̆un. Hem oras dido bixelidort̆un.  Mati nananena çkimi Lazuri şeni muntxanepe oxenoni borti. Lazuri k̆ai miçkit̆u.  İpti; grameri do Lazuri nenapuna steri muntxanepe oxenus geboç̆k̆i. Fiilepeşi mozdapu xete p̆ç̆arumt̆i. Edo ma nena-çkina k̆oçi na var bort̆i şeni, gverdi mebaşkvi. Ok̆ule çkva mu maxenen yado bizmoni. 2005 ʒ̆anas int̆ernet̆işi sitepes Lazuri p̆ç̆ara ma ptkvi do Lazuri-Turkuli mak̆alepe oç̆arus kogeboç̆k̆i. Mak̆alepe p̆ç̆arumt̆işi do ora golaxtuşi Lazuriti daha memskvaneri oç̆arusti geboç̆k̆idortun. Haşopete Lazuri şeni enni k̆ai na maxenet̆u ondi; oç̆aruşi dulyas kamaptidort̆un. Na mşuns k̆onarite, vit ʒ̆anaşen dido oras, ipti ar dolonis ar, ok̆uleti ar tutas ar mak̆ale p̆ç̆arumt̆i. Ham duyla bikomt̆işi Guri do mxuci na momçes Lazepeşen ariti si nort̆i Ali İxsan Aksamazi Xoca; heya var gomoç̆kondun. Ham, dido ora şkule int̆ernet̆işi sitepes oç̆aru mebaşkvi. Ok̆ule int̆ernet̆is na p̆çari mexola 250 mak̆aleşen nagoşibiğipete İptineri kitabi, “Si Giçkin” kogamaxtu.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆iti gamiçkvineri ketabepe tkvanişen molamişinit, mu iqven! Mara ipti Lazuri ketabepe tkvanişen molamişinit! İpti “Si Giçkin” do “Ucoxe” coxoni ketabepe tkvanişen molamişinit! Aya ketabepeşi dolorenapeşen molamişinit! Mu ambarepe momçapt aya ketabepe tkvaniten?

Osman Şafak Buyukli: “Si Giçkin”şi doloxe; mak̆alepeşen na goşobiği  Lazuri k̆ult̆uraşi dagape t̆u. Lazuri k̆ult̆uraşi mç̆ipenobape t̆u. Lazuri oxesap̆uşi otxo oxesap̆uti kort̆u. Ar k̆ele Lazepek Lazuri ik̆itxan, ar k̆eleti Lazepek k̆ult̆ura mutepeşi diguran minont̆u. Mteli ç̆arerepe çkimişi guri haya t̆u.

“Ucoxe”şi doloxe; didote ti çkimis na golomixtu mk̆ule meselepe t̆u. Mʒikati ma na bomrali mk̆ule meselepe t̆u. “Ucoxe”, mak̆itxalepes daha k̆ai ak̆itxas mado mʒika daha na ip̆aramiten Lazurite p̆ç̆ari.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆iti komoptat “K̆ibir Kçe”, “Mamuli do Mk̆yapu” do “P̆inok̆yo” coxoni ketabepe tkvanişa. Ma k̆aixeşa komiçkin; “K̆ibir Kçe” ren Cek̆ Landinişen tercume. Tkvan Lazurişa goktit. Resimoni “Mamuli do Mk̆yapu” do “P̆inok̆yoti” tercume reni, varna tkvani noç̆are reni?

Osman Şafak Buyukli: “K̆ibir Kçe” Cek Londonişi ç̆areri ar romani t̆u. Romanis mgerişen do coğorişen omraleri oxomç̆k̆ineri ar coğorişi skidala; Lazuri nenaşe gobokta ma ptkvi. K̆ai ivu do ma momʒ̆ondudort̆un. Çkva nenate ç̆areri  svap̆icişi k̆lasiğepe Lazuri nenaşe goktinuti uk̆ort̆u. “ Mamuli do Mk̆yapu” do “Pinokyo” çkimi ç̆areri vart̆u. Ma Lazurişa gobokti. Hamtepeşen çkva; megabre çkimi k̆ala na p̆ç̆arit “Lazuri Op̆aramituşi k̆ilavuzi” do “Dida Mangisa” romaniti koren.

Ali İhsan Aksamazi: Aʒ̆iti Turkuli ketabepe tkvanişen molamişinit! Komiçkin; aya ketabepe renan k̆olek̆t̆iuri noçalişe; manebrape tkvani k̆ala doʒ̆opxit aya ketabepe. Mu ambarepe ognapapt aya ketabepeten?  

Osman Şafak Buyukli: Ho, Turkuli nenate ç̆areri naren k̆ollektivuri noçalişepe, Lazepekti k̆ollektivuru noçalişepe na axenenanenşi meğira t̆u megabrepe k̆ala heti dixenu. Edo ma; Lazuri Edebiyatis Turkuli oç̆aru var minont̆u. Ma, xvala Lazuri p̆ç̆ara minon. Na unonkti, na unons nenaşe goktas haya minon.  

Ali İhsan Aksamazi: Ma xolo komiçkin; tkvan rt̆it Ramet̆li Fexri K̆axramanişi dost̆epeşen arteri. Muperi dost̆oba giğut̆es Fexri K̆axramani k̆ala?

Osman Şafak Buyukli: Fexri K̆axramani biçinomt̆i. Lises edebiyatişi magurapa çkimi t̆u. Ok̆ule dido ora şk̆ule Hemuk Lazuri nena k̆ala na ibodet̆u bognişi, hemuk̆ala ok̆opxedit,  İpti mʒika k̆ai var moʒ̆k̆edu. Ok̆ule mʒika orapes mʒadu şk̆ule, çkimi k̆ala Lazuri şeni op̆aramitus gyoç̆ku. Muperepe ikomşi, mip̆aramitu. Lazuri na ç̆arudort̆un ondepe şeni muntxanepe domoguru. Ğurut̆aşa Lazuri şeni muntxanepe oxomoʒ̆onapu.

Ali İhsan Aksamazi: Ar çkva k̆itxala çkva komiğun tkvanda. Armʒikati Lazuri Albonişen molamişinit, mu iqven! Lazoğlişi Alboni yado içkinen aya alboni. Aya alboni xvala, Fexri K̆axramanişi noçalişe rt̆ui, varna k̆olekt̆iuri noçalişe rt̆ui? Tkvan mu gatkvenan aya alboni şeni? 

Osman Şafak Buyukli; Var. Haya xvala Fexri Xocaşi noçalişe var t̆u. Na miçkin k̆onarite, Nik̆olay Marrişi noçalişe Volfrangi k̆ala moʒ̆opxes do “Parpali” coxoni Lazuri alboni gamoşkves. Hemindo şk̆ule Lazoğlişi Alboni yado içkinu. Hem alboni ma miğut̆u do ok̆açxe gobondini.

Ali İhsan Aksamazi: Lazuri nenaten ağani ketabiş p̆rojepe giğunani? Ağani pukironi ambarepe giğunani çkinda?

Osman Şafak Buyukli: Ho. Lazuri nenate na p̆ç̆arum, çkimi şeni “oxenu na uk̆ors” didi ar p̆rojes  jin biçalişam. Mepşven dido ora var golaxtaşa boçodinare.

Ali İhsan Aksamazi: Ma şukuri giʒ̆umert. Aʒ̆i çkva k̆itxala va miğun. Mara tkvan molaşinuşi çkva mutu çkva giğunan na, eti molamişinit, mu iqven! Pimpili dixaşa!

Osman Şafak Buyukli: Enni dido na minon ondi; Lazepek noçalişe mutepeşi didi ar k̆ollektivuri oçalişuşi doloxe van. Gegondinape içodas.

K̆aoba do xelebate  skidi Ali İxsan Aksamazi Xoca.

aksamaz@gmail.com