Veli Aydın Konuşuyor (Türkçe- Lazca/ Turkuli- Lazuri/ თურქული- ლაზური)

“Komünist düşünce; kurtuluş yolunu aydınlatıyor ve çözüm yolları gösteriyor!”

(Ön açıklama: Bugünkü misafirim Veli Aydın. Veli Aydın, EL Yayınları’nın editörü ve kurucularından biri. Ben kendisini 2009’dan bu yana tanıyorum. Üç ortak arkadaşımız var. Biri Lutfu Baysal, Sırrı Öztürk ve Ahmet Hulusi Kırım idi. Lütfü Baysal ve Sırrı Öztürk öldü. Ahmet Hulusi Kırım yaşıyor ve hâlâ yazıyor.  Veli Aydın ile bir söyleşi yaptım. Biyografisi, EL Yayınları ve kitaplarından konuştuk. Bu metin söyleşimize ait. Ali İhsan Aksamaz. 9 IX 2019)

+

Ali İhsan Aksamaz: Önce biyografinizden konuşalım da öyle başlayalım! Nerede doğdunuz? Hangi okullarda okudunuz? Mesleğiniz nedir? Nerelisiniz? Şimdi nerede yaşıyorsunuz? Ne işle uğraşıyorsunuz? Hangi dilleri biliyorsunuz? Lütfen, kendinizden bahsedin!

Veli Aydın: Dersim merkeze bağlı (30 km uzaklıkta), doğal güzellikleriyle, geniş hudutlarıyla, bayındır hale getirilmiş tarım arazileriyle öne çıkan Sin Köyü’nde (şimdiki resmi adıyla Geyiksuyu) dünyaya gelmişim. 20’li yaşlara kadar yaşadığım köy, ilgi çekici atmosferiyle, onlarca trajik olayın yaşandığı geçmişiyle, dramatik sosyal tarihiyle, uzun yıllar süren komünal hayat tarzıyla, türkü tadında dili ve kültürüyle; çeşit çeşit meyve ağaçlarıyla, sık ormanlık alanlarıyla, bol tatlı sularıyla, el değmemiş coğrafyasıyla bilinir, anılır… Ancak, günümüzde insandan, kültürden arındırılmış, yıkımlarla, yasaklarla, devlet zoruyla boşaltılmış ve neo-liberal politikalarla kuşatılmaya alınmış virane bir köy görünümünde...

İlkokulu köyde okudum. Türkçeyi öğrenmem, okuma-yazma sürecim ilkokulla başladı. O ana kadar, bırakalım okuma yazmayı, Türkçe bilmez-konuşmaz bir durumdaydım. Özetle, sadece benim değil, akranlarım ve bütün köylüler için yabancı, resmi bir dil olarak karşımıza çıkarılmıştı Türkçe.

Ortaokul ve liseyi Elazığ’da akrabaların evinde kalarak devam edebildim. Diplomayı alamadan lise son sınıfta gözaltına alındım ve 1984 yılında tutuklandım. Uzun anlatılara girmeden, o yıllardan başlayarak bugüne kadar karınca kararınca mücadele ediyor, savunduğum, inandığım, bildiğim yolda yürüme, yaşama çabası içindeyim…

İşi ve mesleği bir yere kadar belirleyen, öncelikle maddi yaşam şartlarıdır. Kişinin içinde yaşadığı ortam ve koşullarla birlikte sosyo-kültürel etkenler de tayin edici bir rol oynar. Benim de hayatımda çalıştığım işler, zamanla edindiğim kimi iş tecrübeleri oldu. Köy yaşamının odağında olan toprak ve hayvancılık işlerinden tutalım da, bugün yaptığım “işe” gelinceye kadar çok çeşitli alanlarda çalışmışlığım oldu.

İstanbul’da Beyoğlu ilçesi Dolapdere semtinde ikamet ediyorum.

Ortaokul, lise ve cezaevi yıllarında Almancayı orta derecede öğrenmiştim. Batı dilleri konusunda uzun yıllar “dışlayıcı” bir tavır takındığım için Almancayı geliştirip ilerletmedim. Farklı dilleri öğrenme konusu başlı başına ele alınması gereken zor, karmaşık bir mesele, büyük tartışmalar doğuran bir konu… Bu konunun kapitalist üretim biçimiyle, sosyo-ekonomik yapıyla, üretimin ilişkilerinin maddi temelleriyle ilintili birçok boyutu vardır. Şu anda Türkçe dışında bildiğim bir dil ne yazık ki yok.

Ali İhsan Aksamaz: Biliyorum, çok zor bir iş yapıyorsunuz Editörsünüz. EL Yayınlarının editörüsünüz. Lütfen, önce bize EL Yayınlarından bahsedin! EL Yayınları ne zaman kuruldu? EL Yayınları kaç yaşında? EL yayınları hangi topl

umsal sorumlulukla kuruldu? EL ne anlama geliyor?

Veli Aydın: EL fikriyatı ve pratiğinin oluşum tarihi, kuruluş günü 2001 yılının 1 Mayıs’ıdır.1 Mayıs’ın devrimci, evrensel anlamına, mirasına ve çağrısına dayanarak yola çıkıldı. Başlangıçta birçok arkadaşın katılımı ve emekleriyle yayın dünyasına adım attı.“İnsanlığın devrime, devrimin devrim kitaplarına, devrim kitaplarının sana ihtiyacı var!” şiarını rehber edinmeyi görev bildi. Bu bilinç ve sorumlulukla ilişkilere, çalışmalara ve yayınlara yaklaştı, ele aldı ve sürdürdü. Ara vermeden, yayın pratiğini ve çizgisini zikzaklar çizmeden bugüne getirmeyi başarabildi.

Yayınevine EL adı verilmesi, emekle, emek gücüyle, her türlü emeğin üretim ilişkilerindeki özgül niteliği ve temelleriyle ilgilidir. Teori ve pratiğin süreçler zincirinde işlevsel olması, toplumsal ilişkilerin nirengi noktasını oluşturması anlamında EL adı uygun bulundu. Tartışma ve ortak fikir yürütmelerimizde, üç ana özelliğe vurgu yapılarak kabul gördü ve kullanıldı: Devrimcilik, kolektivizm ve yaratıcılık…

Ali İhsan Aksamaz: EL Yayınlarının yayınlanmış kaç kitabı var? Lütfen, yayınlanmış kitaplarınızın adlarından ve içeriklerinden bize kısaca bahsedin!

Veli Aydın: Yayımladığımız kitaplar için 6 farklı kategori programlandı.Bunlar 18 Mayıs Kitaplığı (Gerçekler devrimcidir), Dava Kitaplığı (İnsan değişir, değiştirir), Yüz Fikir Kitaplığı (Düşünce ve davranış birbirinden ayrılmaz), Bin Çiçek Kitaplığı (Aslolan hayattır), Belge Kitaplığı (Söz uçar, yazı kalır) ve Eğitim Kitaplığı (iyi düşünmek, iyi söylemek, iyi yapmak için)’dır.Kurulduğu yıldan şu ana kadar yayımladığımız kitapların sayısı 76. Kitap sayısından ziyade, yazar ve okurla kurulan ilişkinin karakterini ve doğrultusunu, kitap içeriklerini, tezlerini, edebi ve estetik düzeylerini, özelliklerini önde tutmaya çalıştık, çalışıyoruz.

Ali İhsan Aksamaz: Yazarlarınızın adlarından da bize bahsedin, lütfen!

Veli Aydın: Dr. Sait Kırmızı Toprak, Abdülkadir Yaşargün, Orhan İyiler, Ozan Telli, H. Yeşil, Mehmet Yeşiltepe, Sadık Göksu, Haluk Yurtsever, Yusuf Köse, Ali Taşyapan, Emrah Cilasun, İshak Baran, Veysi Ülgen, Erdoğan Şenci, Ahmet Hulusi Kırım, Mahir Konuk, İsmail Hardal, Alkan Arslan…;Nagalingam Shanmugathasan, Bob Avakian, Zhang Chunqiao, Karam Khella, Stefan Engel, Jose Maria Sison, Pol Pot, K.J.A.

Ali İhsan Aksamaz: Her kitabınız çoğunlukla ne kadar tirajla yayınlanıyor? Size bunu da sorayım!

Veli Aydın: Seksen milyonu aşkın nüfusa sahip Türkiye’de kitapların basım miktarı artık 1000 rakamı civarında seyrediyor. El Yayınları’ndan çıkardığımız kitapların basım miktarı da 1000’dir. Türkiye’de yayımlanan kitapların basım adedi yıllara göre değişkenliği giderek azalan/ daralan sonuçları ortaya seriyor.

Ali İhsan Aksamaz: Yeni kitap projeleriniz var mı? Bize müjdeli haberleriniz var mı? Yeni kitaplarınız hangi alandan olacak; söyleyebilir misiniz?!,

Veli Aydın: Bu soruya çok özetle cevap vereyim: Yayın programımıza aldığımız birçok yazar, kitap ve konular var. Özellikle devrimci mücadele tarihinin ve özel olarak da uluslararası komünist hareketin ideolojik, politik, kültürel ve felsefi çalışmalarını yayımlamayı önde tutarak hareket edeceğiz. Doğa, toplum ve insan üzerindeki her tür baskı, ayrımcılık ve sömürüye karşı insanlığın ufkunu ilerleten metinlere ve analizlere öncelik vereceğiz. Yine, yaşadığımız coğrafyanın ve bölgenin tarihsel birikimine, toplumsal sorunlarına ve geleceğine devrimci bakış açısıyla eğilen, bilimsel bir yaklaşımla ele alıp değerlendiren ürünlerin seçimini elden bırakmayacağız.

Ali İhsan Aksamaz: Teşekkür ederim. Şimdilik başka sorum yok. Ancak sizin söyleyecekleriniz varsa, buyurun, onu da söyleyin, lütfen! Sakalınız toprağa kadar erişsin!

Veli Aydın: Kapitalist sistemin emperyalist aşaması bir dünya sistemidir. Bu sistem, kendi iç çelişkiler gerçeğinin duvarlarına çarpmıştır, insanlığın vicdanında mahkûm olmuştur. Bir geleceği yoktur. Yerküre üzerinde toplumlar, halklar, insanlar ve diğer canlılar birikmiş, ağırlaşmış sorunları yaşamakta... Bundandır ki, bütün insanlığın kurtuluşuna ışık tutan, çözüm üreten, yol gösteren komünizm fikriyatına sarılarak konuşmayı, yazmayı, yaşamayı hâkim kılmalıyız diyor; haklı, düşündürten sorularınız ve yarattığınız fırsattan dolayı teşekkür ediyorum.

+

  Söyleşinin Türkçesi:

Veli Aydinik Ğarğalaps:

“Moşletinobaşi gza otanaps do gzalepe oʒ̆iraps  k̆omunist̆uri simadak!”

( Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi ren Veli Aydini. Veli Aydini ren Gamaçkvale EL-işi edit̆ori do magedginepeşi art-arti. Ma emu 2009 ʒ̆anaşen doni viçinop. Sum oşkaruli manebra komiqonunan çkin. Entepeşi arteri rt̆u Lutfu Baysali do majurati Sirri Ozturki rt̆u. Masumani ren Ahmet Hulusi K̆irimi. Lutfu Baysali do Sirri Ozturki domiğures, mara Ahmet Hulusi K̆irimi skidun do xolo ç̆arups. Veli Aydini k̆ala ar int̆erviu dop̆i. Edo muşi biyografi do Gamaçkvale EL-işi noçalişepeşen molapşinit çkin. Aya ren int̆erviu çkinişi t̆ekst̆i. Ali İhsan Aksamazi. 9 IX 2019)

+

Ali İhsan Aksamazi: ʒ̆oxle biyografi tkvanişen bğarğalat do eşo gevoç̆k̆at! So yeçkindit, dibadit? Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği giğunan? Sonuri ret? Aʒ̆i so skidut? Mu dulya ikipt? Namu nenape giçkinan? Ç̆it̆a- ç̆it̆a dudi tkvanişen molamişinit, mu iqven!

Veli Aydın: Muxuri Dersimişi şkagurişa mek̆ireli oput̆e Sinis yepçkindere, dovibadere. Oput̆e çkimişi aʒ̆ineri resmuri coxo ren Geyiksuyi; şkagurişa (30) eçi do vit k̆ilomet̆ro mendranobas ren. Buncinaluri mskvanoba muşiten, mçire onžğoni muşiten, oʒ̆opxineri dobira muşiten, ʒ̆oxlemtimu ren oput̆e çkimi. Eçoni ʒ̆anapeşakis, oput̆es dopskidi ma. Emindroneri oput̆e çkimi aʒ̆ineri steri va rt̆u. Dido mskva at̆mosferiten, skidineri vitepeten t̆rajik̆uri ambarepe muşiten, dramat̆uli sosyaluri tarixiten, ginže naqoneri k̆munaluri skidala muşiten, birapa steri loqa nena do k̆ult̆uriten; çkvadoçkva xiliş capeten, p̆eci mt̆k̆alepe muşiten, dido do loqa ʒ̆k̆arepe muşiten, xe umeğapu coğrafya muşiten içkinen do işinen oput̆e çkimi. Mara uk̆oçeli, uqazu, uk̆ult̆ureli, felaketepeten, yasağapeten, oxenʒaleşi menceliten get̆k̆oçineri xalk̆i muşi do ve neoliberaluri p̆olitik̆apeşi oğubuten zeri; meşkvineri steri ren oput̆e çkimi andğaneri ndğas.

Maartani nʒ̆opula vik̆itxi oput̆e çkimis. Maartani nʒ̆opulas ç̆it̆a-ç̆it̆a Turkuli Nena ogurus kogevoç̆k̆i ma; ok̆itxu-oç̆aruşen ç̆it̆a-ç̆it̆a ambari maqu. Emindroşakis  xvala ok̆itxu-oç̆aru var, Turkuli oğarğaluşenti ambari va miğut̆u ma. Mk̆ule nenaten; xvala ma var, malamturepe çkimi şeniti,  mteli oput̆arepe şeniti, Galenişi nena, resmuri nena rt̆u Turkuli.

Oşkenani nʒ̆opula do lise vik̆itxi noğa Elazığis; mzaxalepe komiqonut̆u ek. Edo entepeşi oxorişa dovibargi do eşo domak̆itxu oşkenani nʒ̆opula do lises. Liseşen dip̆loma va maqu, z ar ndğas zaptiyepek mç̆opes do kemzdes k̆araolişa. Aya rt̆u Liseşi masumani ʒ̆anas. Edo cixaşa mendemiqones (1984) vit̆on çxoro oşi do otxo neçi do otxo ʒ̆anas. Mk̆ule nenaten giʒ̆vat; emindros ar gzas gebdgiti do aʒ̆iti eya gzas vore ma.  Ç̆it̆a- ç̆it̆a rtas nati, aya dava çkimis mevumxvacup, meçkineri gza çkimis dobgitur, oskidu şeni şur do guriten viçalişep ma.

Didopeten madduri skidalak dulya do mesleğis gza  momçapan. K̆oçişi skidalaşi xali do muşi monoçane k̆ala sosyo-k̆ult̆uruli fakt̆orepesti didi roli kuğun k̆oçişi skidalas. Mati çkvadoçkva dulyapes doviçalişi, namtini tecrubepe maqu oraşi doloxe. Oput̆eşi dulyapeşen oxaçku do maskindinobaşen andğaneri “dulya” çkimişa,  çkvadoçkva speropes doviçalişi ma.

Noğa İst̆anboli- Beyoğlişi semti Dolapderes pskidur ma aʒ̆i.

Oşkenani nʒ̆opula, lise do cixaşi ʒ̆anapeşi morgvalis, ç̆it̆a-ç̆it̆a Almanuri Nena vigureret̆i ma. Galeni nenapes “ğula” voʒ̆k̆ert̆i ma ginže ʒ̆anapeş morgvalis. Emuşeniti Almanuri Nena tişen k̆udelişa va  maguru. Majura nenape oguruşen molaşinuşa toli va miğun aʒ̆i. Aya ren meç̆ireli dulya do emuşeni.  Aya ren amuşk̆uleni  ok̆otkvaluşi tema. K̆ap̆italist̆uri gamamalaşi xali, sosyo-ek̆onomiuri moʒ̆opxa, gamamalaşi artikartisobaşen yeçkinderi ren aya. Andğaneri ndğas Turkuli Nenaş met̆a çkva nena va miçkin ma; gurimeç̆voni ren.

Ali İhsan Aksamazi: Komiçkin, dido meç̆ireli dulya ikipt tkvan. Tkvan edit̆ori ret. Gamaçkvale EL-işi edit̆ori ret tkvan. İpti Gamaçkvale EL-işen molamişinit, mu iqven! Mundes geidginu Gamaçkvale EL-i? Muk̆o ʒ̆aneri ren Gamaçkvale EL-i? Namu anank̆eniten geidginu Gamaçkvale EL-i? EL-i mu tkvala ren?

Veli Aydın: EL-işi simada do  p̆rat̆ik̆i yeçkindu (2001) eçi oşi do ar ʒ̆anaşi (1-a) Maartani Mayisis.1-a Mayisişi magektale, opapeşdoloxeni zmona, xvameri anderi do coxinaten gzas gebdgitit çkin. İpti dido manebrak numxvacu aya dulyas do eşoten entepeşi emeğiten oçalişus kogeoç̆k̆u  EL-ik. 

“K̆oçinobas gektala, gektalas gektalaşi ketabepe  dvaç̆irs do gektalaşi ketabepekti ok̆itxu gak̆vandepan! Aya slogani ren EL-işi mdade.

Aya gagnapa do anank̆eniten, munasepetepe do noxvenepe do gamaçkvapes k̆imet̆i komeçu do meçaps  EL-ik. Çkar udodginu, gamaçkvaluşi p̆rat̆ik̆i do gamaçkvaluşi ğara zigzagi uxvenuten andğaşa skidu EL-ik.  EL-i, aya solen mulun, giçkinani? Turkuli zit̆a xeşen mulun coxo muşi. Emeğiten, emeğişi menceliten, k̆arta gamamalaşi artikartisobas beciti do temeli ren xe. Aya gagnapaten xeşen mulun gamaçkvale çkinişi coxo. T̆eori do p̆rat̆ikişi k̆lemuris beciti ren xe, lamtinaluri artikartisobaşi şkaguri ren xe. Emuşeniti aya coxo çkinda moxva momixtes. Ok̆otkvalu do oşkaruli ok̆osimadupe çkinişen yeçkindu aya coxo. Sumi beciti xasieti kuğun aya coxos: Magektaloba, K̆olekt̆ivizmi do maxvenaloba. Aya coxo aya sum xasieti muşiten goink̆vatinu do ixmarinu.

Ali İhsan Aksamazi: Gamiçkvineri muk̆o ketabi uğun Gamaçkvale EL-is? Mu iqven, gamiçkvineri ketabepe tkvanişi coxope do dolorenepeşenti molamişinit!

Veli Aydın: Ketabepe çkini gamiçkvinen (6) anşi k̆at̆egoris; eşo goink̆vatinu. Aya anşi k̆at̆egori eşo ren: (18) vit̆o ovro coxoni Ketabxana ( Mʒxadepe magektale ren), Davaşi Ketabxana (K̆oçi ikten, oktiraps), Oşi Simadaşi Ketabxana (Simada do Oğodoba ar ren), Vitoşi Pukirişi Ketabxana (Skidala ren irişen ʒ̆oxle), Rabisk̆epeşi Ketabxana (Nena putxun, ç̆ara doskidu) do Gamantanaşi Ketabxana (K̆ai osimadu do k̆ai otkvalu ren k̆ai dulyape oxvenu şeni. Maartani ndğaşen aʒ̆işa (76) sume neçi do vito anşi ketabi gamavoçkvit çkin. Didopeten ketabepeşi muk̆onoba vardo, mç̆aru do mak̆itxalepe k̆ala  artikartisobaşi xasieti do gza, ketabepeşi dolorena, t̆ezepeşi, edeburi do est̆et̆ik̆uri xali ren beciti çkini şeni; emuşeniti amk̆ata xasietepes k̆imet̆i komepçit do komepçapt.  

Ali İhsan Aksamazi: Mç̆arepe tkvanişi coxopeşenti molamişinit, mu iqven!

Veli Aydın: Dr. Sait Kirmizi Toprak, Abdulkadir Yaşargun, Orhan İyiler, Ozan Telli, H. Yeşil, Mehmet Yeşiltepe, Sadık Goksu, Haluk Yurtsever, Yusuf Kose, Ali Taşyapan, Emrah Cilasun, İshak Baran, Veysi Ulgen, Erdoğan Şenci, Ahmet Hulusi K̆irim, Mahir Konuk, İsmail Hardal, Alkan Arslan; Nagalingam Shanmugat Hasan, Bob Avakian, Zhang Chunqiao, Karam Khella, Stefan Engel, Jose Maria Sison, Pol Pot, K.J.A.

Ali İhsan Aksamazi: Didopeten muk̆o t̆irajiten gamiçkvinen k̆arta ketabi tkvani? Ayati gk̆itxat!

Veli Aydın: Turkiyes skidun otxo neçi milyoni k̆oçi. Mara ketabepeşi t̆iraji didopeten ren (1000) vitoşi; k̆arta ketabişi t̆iraji ren mexole vitoşi. EL-işen gamiçkvineri ketabepeşi t̆irajiti eşo ren, vitoşi ren k̆arta ketabi çkinişi t̆iraji. Turkiyes gamiçkvineri k̆arta ketabişi t̆iraji ar ʒ̆anaşen majuranişa itken. Aya t̆rajiti ʒ̆anaşen ʒ̆anaşa imʒikanen; ayati aşo miçkit̆an.

Ali İhsan Aksamazi: Ağani ketabiş p̆rojepe giğunani? Ağani pukironi ambarepe giğunani çkinda? Namu speroşen iqvasunon ağani ketabepe tkvani; gatkvenani?

Veli Aydın: Mk̆ule nenaten giʒ̆vat: Ardido mç̆aru komiqonunan do ardido ketabi do mevzu komiğunan p̆rogramis. Didopetenti  magektaluri mucadeleşi tarixişen do doxmeli xaliten opapeşdoloxeni  k̆omunisturi oxonk̆anaşi ideolojik̆uri, p̆olit̆ik̆uri, k̆ult̆uruli do  felsefuri noxvenepe gamaviğat, aya dulyaşa toli komiğunan; eşo matkven aʒ̆i. Buncina, lamtinala do k̆oçinobaşi mskvanoba do cumalobas xolo mxuci mepçaten ketabepe çkiniten. K̆arta zulumi, gamak̆atu do gamaşvaluşa nodgituşen ambaroni t̆ekst̆i do analizepeşi ketabepe gamaviğaten ʒ̆oxle. Xolo coğrafya do muxuri çkinişi tarixuri xampobaşen, lamtinaluri p̆roblemepeşen do arçkvaneri ʒ̆anapeşen magektaluri gagnapeten ambaroni do ilmuri noxvepeşa toli maqvasunonan xolo.

Ali İhsan Aksamazi: Dido şukuri giʒ̆umert. Aʒ̆i çkva k̆itxala va miğun. Mara tkvan molaşinuşi çkva mutu çkva giğunan na, eti molamişinit, mu iqven! Pimpili dixaşa gegixtan!

Veli Aydın: K̆ap̆italist̆uri sist̆emişi emp̆eryalist̆uri xali ren dunyaşi sist̆emi. Aya sist̆emi, doloxeni tezatepe muşiten geicginu; k̆oçinobaşi vicdanis bedualoni ren aya sist̆emi. İstikbali va uğun aya sist̆emis. Dunyaşi lamtinalepe, xalk̆epe, k̆oçepe do majura şuronepes monk̆a p̆roblempe kuğunan. Mteli k̆oçinobaşi moşletinobaşi gza otanaps do gzalepe  oʒ̆iraps  k̆omunist̆uri simadak. Emuşeniti aya simadaşi teten bğarğalat, p̆ç̆arat do dopskidat. K̆itxalape tkvanişi gurine mati aşo bğarğali. Oğarğalu do simadepe çkimişen molaşinuşi fursat̆i maqu, emuşeniti şukuri giʒ̆umert.   

aksamaz@gmail.com