“Muhacirobaşi
ambaepeşi oxoktoba dido gont̆aleri ren!”
(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi Eşref
Yilmazi ren. Eşref Yilmazi ren dobadona çkinişi gamantanerepeşen; magamantane,
şairi, mç̆aru, tercumani, çkimi mcveşi manebrapeşen; namtini
p̆lat̆formapes artot vort̆it. Eşref Yilmazi ǩala ar int̆erviu dop̆i. Skidala
muşişen; şiirepe muşişen, maǩalepe muşişen, tercumepe muşişen do ǩult̆uruli
noçalişepe muşişen bğarğalit. Ali İhsan Aksamazi)
+
Ali İhsan Aksamazi: Mu iqven, ʒ̆oxle
tkvan giçinat. Sonuri ret? So do mundes dibadit? Namu nʒ̆opulapes,
mundes igurit? Mu mesleği giğunan? Dobadona çkinişi namu noğapes içalişit?
Andğaneri ndğas mu dulya ikipt? So içalişept? Turkuli nenaş met̆a mu nenape
giçkinan? Ho, komiçkin, Kortuli nenati kogiçkinan. Xolo komiçkin, Gurcistanişi
edeburi Kortuli nenaşen Turkuli nenaşa tercumepe ikipt; Turkuli nenaşa
goktirapt. Oput̆es naigurit nena tkvani muç̆o ordit, muç̆o oǩap̆et̆anit, muç̆o
omskvanit? Çkinda antepeşen molagaşinenani?
Eşref Yilmazi: Noğa Artvinişi
mamgurapalobaşi nʒ̆opulas doviguri do geç̆ǩapuroni nʒ̆opulaşi mamgurapale
gamapti, Artvinuri vore. Edo ʒ̆oxle aya giʒ̆vat do eşo gevoç̆ǩa. Artvin-
İmerxevis naskidunan Gurcepeşen vore. Nananena çkimi ren Gurculi…
Mamgurapalobas kogevoç̆ǩi 1968 ʒ̆anas mara12 St̆aroşina1980 ʒ̆anaşen -1990
ʒ̆anaşakis, vit ʒ̆anas, mafot̆ografobaten pskidi.
Uǩule noğa Samsuniş Gamantanaşi Enst̆it̆ut̆işi Turkuli
Burme do Anadoluşi Universit̆et̆işi Turkuli Nena do Mç̆aralobaşi Burmepesti
doviguri. Emuşeniti oşkenoni nʒ̆opulas Turkuli Nenaşi mamgurapale do lisesti
Mç̆aralobaşi mamgurapale vort̆i. Edo noğa Samsuni, noğa Bursa do noğa
İst̆anbolis doviçalişi.
Teǩaudi viqvişǩule, şiiriş sanat̆i ǩaixeşa vinç̆eli.
İst̆anboliş Tekniǩuri Universit̆et̆etis Turkuli Nenaşi mamgurapaloba
dop̆i vit̆oxut somest̆riş morgvalis.
Bosforiş Universit̆et̆isti doviçalişi; Gurculi Nenaşi
mamgurapale vort̆it ek anşi somest̆riş morgvalis. Andğaneri ndğas, Gurculi
Nenaşi Şkagurişi P̆latformis viçalişep do majura dobadonapeşi dobadonamşinepes
Turkuli Nena, Turkiyeşi Gurcepesti Gurculi Nena vogurap.
Modernuli Gurculi Nenaşi ogurus kogevoç̆ǩi 2000-oni
ʒ̆anepes. Edo rabisǩa do ketabepeşi (şiiri- p̆aramitişi do majurapeşi)
tercumepe vikip. Rusuli Nenaşi oguruşi gzasti gebdgiti.
Ali İhsan Aksamazi: (1877-1878),
Osmanli- ʒarobaşi Rusyaşi “93 Harbi”-s Osmanlişi oxenʒale geicginuşi, ʒarobaşi
Rusyak Osmanlişi oxenʒaleşi dixapeşa xe kogedvu. Uǩule ʒarobaşi Rusyak aya
dixapes “Батумская область/ Batumişi Oblast̆i” do
“Карсская область/ Ǩarsişi Oblast̆i” uʒ̆umert̆u.
Aya noʒ̆ilepes ʒarobaşi Rusyak xe kogedvuşi, em semtepes naskidut̆u
Muslimanepek, Gurci do Lazepeşi didok p̆ap̆ulepe mutepeşişen genomskide dixape
konaşkves do muhaciri kogamaxtes; ekolen gamaxtimus mecburi
kodoskides. Xilafi miçkin, va miçkin, aʒ̆i va maçkinen?! Tkvanti “Батумская “Батумская
область/ Batumişi Oblast̆i” nauʒ̆umert̆es dixapeşen muhaciri gamaxtimus mecburi
nakodoskidu ar ocağişi bere ret. Naǩotxani ʒ̆ip̆aşen ret? Cinciten “Batumi”-şi
namu oput̆eşen ret? Mu coxons ekoni oput̆e tkvanis? Mu coxons akoni oput̆e tkvanis? Manžagerepe
giqonunani “Batumi”-s? Mu ren tkvani mcveşi gvari? Muhacir moxtimeri ocaği
tkvanişen molagaşinenani? “Batumi”-şen muhaciri moxtimeri do Gurculi
nenaşi Аджа́рия/ აჭარა/ Aç̌araşi diyalekt̆i
nağarğalapt̆es, nağarğalapan Muslimanepek ti-mutepeşis muşeni “Çveneburi”
uʒ̆umert̆es, uʒ̆umenan?
Eşref Yilmazi: Aya muhacirobaşi
ambaepeşi oxoktoba dido gont̆aleri ren… Rusya, Gurcistani do Ǩafǩasyaşi
çkvadoçkva noʒ̆ilepeşen muhaciri moxtimerepe; eya maxoroba
noǩuçxenepe ǩat̆egorizeten giʒ̆vatna, muhaciroba
yeçkinderen otxo goçkvaneri p̆eriodis, aya bžiropt. Det̆ayiten
vardo, mǩuleşa giʒ̆vatna: Vit̆omaşkivitani
oşʒ̆anuras Şax Abbasik Gurcistanis xe gedvuşi yeçkindineri maartani muhaciroba.
Vit̆omavit̆oovrani oşʒ̆anuras Osmanli-
Rusuli Harbişi oras yeçkindineri majurani muhaciroba. Maeçani oşʒ̆anuras,
Gumaşi Revoluʒiaşi oras yeçkindineri masumani muhaciroba. SSSR
goşibğuşi yeçkindineri maotxani (eǩonomiǩuri) muhaciroba.
Vit̆omaovrani oşʒ̆anuras, xalǩik Şax Abbasişi
zulumişen dixa muşi naşkveren, imt̆eren mara xoloti mutepeşi dixaşi doloxe
germapes, mt̆ǩapes, rubapes dont̆ǩoberenan. Eǩuleti xalǩis va mendvalen mcve
dixa mutepeşişa. Edo çkimi ocağiti ren emoraneri, eǩonuri xalǩişen, aya
ixtimali didi ren, eşo vizmon ma. Mcve coxoten Maxaraže, aʒ̆ineri coxoten
Ozurgeti do Gurias nagežin ar dobargaleşen İmerxevişi Çixori coxoni rubas
mt̆ǩaşen dixa qveren, eya dixaşi mance iqveren do ek naskideren otxo cumaşi
ambai mignapun. Em svas coxons Maxriyeti, andğaneri ndğasti eşo. Oraşi doloxe,
mutepeşi maxaroba manžinuşi, ocağik ekolen Libanişa, Gigietişa Agaraşa
dibargeren do eşo goşibğerenan (Giçkit̆an, ma Agaras dovibadi, geç̆ǩapuroni
nʒ̆opula ek doviguri. Fakir Baykurtişi ketabi “Efkariş Tepe”-s gežin “Jur
Nʒ̆opula/ İki Okul” coxoni ar p̆aşura. Aha ma eya geç̆ǩapuroni nʒ̆opulas
doviguri). (Aʒ̆ineri mahalle do oput̆eşi coxoten) Brili, Dasamobi
yado jurişa oǩorteri renan. Eşo iqvaşiti, mati maanşani ʒ̆ip̆aşen Maxaražepeşen
arteri vore.
Ali İhsan Aksamazi: Komiçkin,
şurdoguriten içalişept; ǩult̆uruli noçalişepe ikipt. Tkvanti moxva žiroptna,
ketabepe tkvanişen molapşinat. Gamiçkvineri ketabepe kogiğunan: “Şiiriş Toloni
ʒ̆ǩunepe/ Şiir Gözlü Ağrılar”, “Guriş Peri/ Yürek Rengi”, “Berepesti Ç̆arupan/
Çocuklar da Yazar”, “İliaşi Noǩuçxenis/ İlia’nın İzinde”, “Limaşi, Şairişi,
Minobaşi Ǩitxala/ Savaşın Şiirin Kimliğin Sorgulanışı”, “Udixeli/ Diyarsız”.
Aya çodinuri ketabi ren Dato Magradžeşen tercume. Ketabepe tkvanişen mǩuleşa
molagaşinenani çkinda? Aya ketabepe tkvani mundes gamiçkvinu?
Gamiçkvinu vana gamikvinasunon majura ketabepeti giğunani?
Eşref Yilmazi: Şiirepe çkimiten,
ǩoçepeşi iri xalişen (qoropa, dulya, emegi, qoropa- hurmet̆i do misobaşen) do
buncinaşen, mucadeleşen ambaepe mepçap… Sezonuri temape ǩala
generaluri ambaepe do imendişen yeçkindineri amǩata dulyapeşen,
murenna entepeşen ambaepe mepçap… Mǩuleşa
giʒ̆vatna, religia, omgaru do uimendobaş gale iri xalişen ambaepe
mepçap şiirepe çkimiten. Tercume şiirişi ketabepe çkimiti eşo: Salve, Caǩome
P̆ont̆i, Udixeli/ Diyarsız
Ağne noçalişepe çkini: Gurculi Nenaşi Şkagurişi
P̆lat̆formişi p̆rojeten ar ketabişi noçalişe komiğunan. Andğa- ç̆umen
gamiçkvinasunon aya ketabi çkini. Edo elbet ognaten: Texişi Ǩoçişi ʒ̆ǩunepe “/“ემიგრანტის ტკივილები”/ “Gurbetçinin
Ağrıları”. Gurcistanişi maotxani p̆eriodişen muhacirepeşi ʒ̆ǩunepe
iris ognapu minonan aya ketabiten; tarixikti aya ʒ̆ǩunepe ognapas, aya minon
çkin. Gurcistanişi maotxani p̆eriodişen muhacirepeşi ndğiuri noç̆arepe,
p̆aşurape, anekt̆odepe do şiirepek ʒ̆opxups aya ketabi. Xvala Gurcistanişen
Turkiyeşa moxtimerepeşen var, Gurcistanişen dunyaşi majura dobadonapeşa
mextimeri muhacirepeşen dop̆ǩorobit ketabişi noç̆ape. Ağne şiirişi dosya
çkimis “Şiircem” coxons; noçalişe muşi diçodaşi, eyati
gamiçkvinasunon.
Ali İhsan Aksamazi: İrişen ʒ̆oxle tkvan
şairi ret. Ma eşo miçkin. Dido mskva Turkuli şiirepe
kogiğunan. Gurculi şiirepeti giğunani? Giğunanna, Gurculi şiirepe
tkvani namu jurnalepes gamiçkvinu, gamiçkvinen?
Eşref Yilmazi: Ho, Gurculi Nenaten
oç̆arusti kogevoç̆ǩi. Tişen ǩudelişa Gurculi Nena (utercumeli) p̆ç̆arup açkva
ma. Andğa- ç̆umen amǩata ar şiirişi noçalişe gamiçkvinasunon Kutaisis Aǩaǩi
ʒ̆eretelişi Universit̆et̆işi gamamçkumalaşen. Artneri universit̆et̆ik
ʒ̆oxleşenti tercume ar-jur şiiri çkimi gamoçkveret̆u.
Ali İhsan Aksamazi: Ç̆areli Gurculi
Edebiyatişi baba Şota Rustavelişi molagaşinenani çkinda? Şota Rustaveli,
andğaneri Gurcistanişi namu semtis, mundes, so yeçkinderen, dibaderen? Nam
nʒ̆opulapes igureren? Muşi sapule so ren? Turki maǩitxelepeşa
Gurculi Edebiyatişi baba Şota Rustavelişi skidalaşen mǩuleşa ambaepe
megaçenani?
Eşref Yilmazi: Şota Rustaveli
dibaderen vit̆oşidooşidosumeneçidoxuti (1165) ʒ̆anas, nananoğa
Tiflisişa xolos noğa Rustavis do vit̆oşidojuroşidovit̆oanşi (1216) ʒ̆anas
noğaYaruşalemisti ğureren. Beroba muşişen doni, cumadi muşi ǩala artot ar-jur
fara magzaloba qveren, Yunanistanişakis mexteren do dido-ǩult̆uruli
at̆mosferepe žireren, mteli xolo ǩaixeşa digureren. Şairi do ǩult̆uriş ǩoçi
Şota Rustavelik Ǩaplanişt̆ǩeboni coxoni noç̆are muşiten, emoraşi menceloni
xeʒalas, Nanmapa Tamaraşi xeʒalas mskvaşa numxvaceren. Ar didi merasimi
iʒ̆opxineren do Şota Rustavelik aya noçalişe muşi xe muşiten Nanmapa Tamaras
oçakure meçeren. Nanmapa Tamarakti Şota Rustavelis p̆rizi meçeren; aya t̆eren
maxǩemeşi mǩoroʒxuşi maǩami, eşo itkven. Şota Rustavelis aya dulya
ǩai va aʒ̆oneren, aya matkvenan, ǩabuli va qveren. Edo Yaruşalemişa
mexteren, ekonasis Gurculi Monast̆eris skideren do ekonaşis ğureren
vit̆oşidojuroşidovit̆oanşi (1216) ʒ̆anas.
Ali İhsan Aksamazi: Şota Rustaveli’nin
noç̆are goiktirinu dido nenapeşa, Margaluriti ren aya nenapeşi doloxe; eçişen
dido nenaşa goiktirinu muşi noç̆are, eşo miçkin ma. Xolo namiçkin ǩonariten,
jur farati Turkulişa goiktirinu Şato Rustavelişi aya noç̆are.
“Ǩaplanişt̆ǩeboni” Turki m aǩitxelepes mǩuleşa oçinapit, iqveni?! Aya dest̆anik
çkin naoxomoʒ̆onapan oraşen do dido beciti guramepe muşişen mǩuleşa ambaepe
megaçenani?
Eşref Yilmazi: Şota
Rustavelişi aya noç̆are ʒ̆oxleşen Azerbaycanuli Turkulişen Turkiyeşi Turkulişa
goiktirineren. İptineri tercume nart̆u şeniti aya tercume beciti ren mara
didopeten monǩa Osmanuri zit̆apeten goiktirineren. Aşo iquşiti, Şota
Rustavelişi aya noç̆are oxoʒ̆onu meç̆ireli ren. Majurani tercume aʒ̆i gzas
ren… Aʒ̆iti “Ǩaplanişt̆ǩeboni”-şi temaşa komoptat, muepe matkvenan
mǩuleşa dolorena muşişen: Qoropa do manebrobaşi temaşen Ǩaplanişt̆ǩeboni”
iç̆arineren (14-16) vit̆ootxo- vit̆oanşi heceşi zimaten do (1576)
vit̆oşidoxutoşidosumeneçidovit̆oanşi otxoloni gežin şiiris.
“Ǩaplanişt̆ǩeboni”-k skidalaşi filosofia do mskva zit̆apeten ambaepe momçapan;
maceraşi şiiri ren. Doloxe muşis aya maceraşi destanişi oraşen va molişinen
mara Gurcistanişi ʒ̆oxleni tarixis skideri p̆eriodişen molişinen, aya aşikyari
ren. “Ǩaplanişt̆ǩeboni”-şi irişen beciti guramepeşi coxopeti eşo ren: T̆arieli,
Nest̆ani, Avtandili, Darecani, P̆ridoni.
Aya noç̆areşi guri şeni UNESCO-k ( ma xilafi va
komşunsna) 2016 ʒ̆ana, Şota Rustavelişi ʒ̆ana gamognapu.
Şota Rustavelişi
coxoti Gurcistanişi dido nʒ̆opula- universit̆et̆i,
teat̆ri, cadde, muessese do svalepetenti skidun (Şota Rustavelişi
Met̆roşi İst̆asyoni, Şota Rustavelişi Teat̆ri, Şota Rustavelişi Universit̆et̆i
do çkvalepe).
Ali İhsan Aksamazi: Goʒ̆oncğoneroba muşi
naikipt derneğis coxons “Şato Rustaveliş Ǩult̆uruli Şkaguri”. Eşo
miçkin ma. Derneği tkvanis muşeni aya coxo geodvit? Derneği tkvani mundes
geidginu? Mu faaliyetepe ikipt derneği tkvanis? Derneği tkvanişen mǩuleşa
molagaşinenani?
Eşref Yilmazi: Magedgine muşi
navort̆i do ginže ʒ̆anapesti oktalu muşişi doloxe navort̆i derneği ren Gurculi
Ǩult̆uruli Şkagurişi Derneği (Ma aʒ̆i maǩature vore).
Aʒ̆i navoktalap ren Gurculi Nenaşi Şkaguri
P̆lat̆formi… Amuşen çkva Noğa Bursa-
Karacabeyi- Boğazkyoyişi Gurculi Ǩult̆uri do T̆urizmişi Derneğişi
magedgine vore ma. Ekti oput̆eşi ağanmordalepek derneği oktalapan do mskva
faaliyetepe ikipan.
Şota Rustavelişi Ǩult̆uruli Derneği ǩala xvala
“cumalobaşi derneği” gagnapaten irtibat̆i komiğunan. Artimajuraşi faaliyetepes
mxuci mepçapt.
Ali İhsan Aksamazi: Andğaneri ndğas
Gurculi nenati, Abazuri nenati, Çerkesuli nenati, Lazuri nenati, Çeçenuri
nenati ğurun Turkiyes. Aya xali şeni mcveşi orapeşen andğaneri ndğalepeşa mu
gatkvenan? Ǩarta 21 Ǩunduras “UNESCO”-şi referansiten xveneri
oǩobğalapeşen, oǩotvalapeşen mu gatkvenan?
Eşref Yilmazi: Ğurun yado otkvalu
ʒ̆ori va iqven; mudaxale va p̆atna, gondinasunon, aşo
ptkvat. Oput̆es mskvaşa naişinaxen nananenape noğapes
oşinaxu perpu va ren, meç̆ireli ren. Oşkaruli nenaşi monǩanoba dido
ren, eşo iqvaşiti, ginon eşo, ginon aşo, majura nananenape
oğarğaluşen idorǩinen. Ǩoçi, muessesepe do akt̆ivist̆epeşi noçalişepes aya
ğura amʒika atamolinenan mara bedigoç̆veri çodina, ar-jur
oşʒ̆anuraşǩule mulun, aya ren çkinobaluri gagnapa, mara mitisti mutu va
açkinen… Oxvenoni dulyapeşen ar- juriti molagişinat, aya domibağunan: 1-
P̆olit̆ikuri menceli onç̆elu do aya speros çarepe ogoru; 2- Aya speros
oteşkiluşi gzalepe ogoru; 3- Nenaşi doloç̆areli mat̆eryalepe dijit̆aluro
oxaziru…
Ali İhsan Aksamazi: Aya int̆erviu şeni
dido şukuri goğodapt. Çkva ǩitvala va miğun tkvanda. Mara tkvan otkvaluşi mutu
giğunanna vana maǩitxalepes mesajepe giğunanna, entepeti miʒ̆vit, mu iqven!
Pimpili dixaşa!
Eşref Yilmazi: Tkvani ǩala
oǩoğarğalu ǩai momixtu, dido momʒ̆ondu. Dido şukuri goğodapt. Ali İhsan Begi,
aya int̆erviupe şeni tkvan tebriği oğodu minon ma. Çkinapaşi goparu ǩoçis moʒ̆ondun,
keyfi aqven, aya dulya didopeten aşo ren. Tkvanti majurapes aya fursat̆i
meçapt. Emuşeniti ma tkvan xolo tebriği goğodapt. Pimpili dixaşa, irote ixelit!
Maǩitxalepe çkimisti aʒ̆işen şukuri voğodap! Oǩitxuşa
toli navauğunanpe şeniti ar- jur nena komiğun ma…Navaiǩitxapanpekti iǩitxan do
naiǩitxapanpe ǩala iqvan. Aşoten hentepekti irote iguran. Xvala
fursat̆iten var, irote fursat̆i žiran do irixolo iǩitxan do aşoten mu
iǩitxasunonan eya iguran. Ǩai guriten vižirat! (Ǩargad bržandebodet! კარგად ბრძანდებოდეთ!)
http://www.circassiancenter.com/tr/esref-yilmaz-goc-olaylarinda-bilgi-karmasasi-cok-yaygin/
