“Nanaşi nena do mskva
k̆ult̆uri çkuni diçodasen ma do maşkurinen!”
(Goʒ̆otkvala:
Andğaneri misafirim çkimi ren İnci Derya Turna. İnci Derya Turna ren Lazi
şairepe çkinişen arteri. Gamiçkvineri ar şiirişi ketabiti kuğun: “ʒ̆ut̆a
Oxori”. İnci Derya Turna ren Arkaburi mekemance rametli Yaşarişi k̆ulani bere.
İnci Derya Turna k̆ala ar int̆erviu dop̆i ma. Biyografi muşi, ketabi muşi do
rametli baba muşişen molapşinit, bğarğalit çkin. Aya t̆ekst̆i ren int̆erviu
çkinişi. 11 IX 2019. Ali İhsan Aksamazi)
+
Ali İhsan Aksamazi: İpti biyografi
tkvanişen molapşinat, bğarğalat do eşo gevoç̆k̆at! Sonuri ret? Namu oput̆es
varna noğas dibadit, yeçkindit? Namu nʒ̆opulapes igurit? Mu mesleği giğunan? Mu
dulya ikipt? Aʒ̆i so skidut? Ti-tkvanişen molamişinit, mu iqven!
İnci Derya Turna: Artvinişi
Arkabis Lazi dobibadi. Şk̆it ʒ̆anaşa dido Lazuri, ʒ̆ut̆a Turkuli
map̆aramit̆et̆u. İptineyi mektebis geboç̆k̆işi, Lazuri oncğoreyen ya, Turkuli
ip̆aramiti ya miʒ̆ves.Lise Arkabis boçodini. Mağala mektebis yano geboç̆k̆i.
Gamabitk̆vi do Mp̆olişe nusa bidişkule, mağala mektebi boçodini. Ama komoli
çkimik ma Fatihiz dukyani gominʒ̆k̆uşi, hek biçalişi. Vit̆o jur ʒ̆aneyişen beri
babaşi meşveluten k̆azetapes, dergepes leksepe p̆ç̆ari. Dido yarişmapes
elebak̆ati. Masumani, majurani do iptineyi bivi, odulepe miğun. Dido gunže
ʒ̆anapes komoli çkimi na dibadu yeri naren Mp̆olis pskidi. Ar ʒ̆ut̆a ʒ̆anaren
Tirobzoniz bore. Lazonaşe yak̆ini naren şeni, bixel. P̆a Mp̆oli orapeyi çkimişi
yeri naren şeni Tirabzoniz surgyunisteyi bore; dido gomanç̆elen. Komoli çkimiti
ar ʒ̆ut̆a oraren domiğuru. Komoli çkimi Boşnaği rt̆u. Hetepeşi nena do
k̆ult̆uriti kodobiguri. Dido sosyali yerepes bak̆ate. Ar çkva umiteli berepeşi
oxoyepeşe, yaşlipeşi yurdepeşe bulur.
Ali İhsan Aksamazi: İnci Xanum,
gamiçkvineri Lazuri şiiriş ketabi kogiğunan. Mati ketabi tkvani xes komiğun.
Lazuri dido k̆ai kogiçkinan do dido k̆apet̆iti k̆alemi kogiğunan. Ketabi tkvani
mundes gamaxtu? Muk̆o Lazuri şiiri gežin ketabi tkvanis?
İnci Derya Turna:
K̆itabi çkimiz 60 leksi ren. Daha dido leksepe komiğun. Lazuri oç̆arus 1995-
2000 ʒ̆anapes geboç̆k̆i.
Ali İhsan Aksamazi: İnci Xanum,
tkvan zmona do gagnapa tkvanişen Lazuro molamişinapt; aya ren dido beciti.
Mundes geoç̆k̆it Lazuri şiiri oç̆arus?
İnci Derya Turna: 1995-pes, İsmail
Avci Bucak̆lişi Arkabis babaşi oxoyişe moxtuşi, ma “Lazuri leksi do oykyupe
ç̆ari!” ya miʒ̆u. Hemoraşen beri oç̆aru bikom. İsmail cumas geboʒ̆ir Lazuri
oç̆aru.
Ali İhsan Aksamazi: Ketabi tkvanis
coxons “ʒ̆ut̆a Oxori”. Ketabi tkvanis muşeni aya coxo meçit, geodvit?
İnci Derya Turna: K̆itabi çkimişi
coxo İsmail Bucak̆lişik gyodu. K̆itabi çkimi 2014-iz Lazik̆a yayinepeşen
gamaxtu.
Ali İhsan Aksamazi: Tkvan ret
rametli Yaşar Turnaşi k̆ulani bere. Yaşar Turna ren dido beciti Lazi
ç̆k̆onepeşen arteri. K̆artas aya k̆aixeşa kuçkin. Mara tkvan ret muşi k̆ulani
bere; mu iqven, baba tkvanişen molamişinit! Ar-jur gonoşine tkvanişen
molamişinit!
İnci Derya Turna: Baba çkimi dido
noseyi do k̆ayi k̆oçi rtu. Çku ʒ̆ut̆a bort̆it şkule, k̆azeta,dergi- kitabi
momimet̆es. Ok̆itxu do oç̆aru hemuz gebožir. Babak folk̆lor ek̆ibiten ma dido
yerepeşe miyonu. Ma kemençe bimet̆i, toli çkimisteyi pçumet̆i. Dido seminerepes
bak̆at̆it, sanatçepe biçinit. Çku xut da do cuma boret, otxo bozo do ar biç̆i.
Baba, çkuni k̆ala manebra steyi heşo rt̆u. Daha ar fisk̆e var gyumun. Dido
oğune naren žiromt̆u, çağdaşi ar k̆oçi rt̆u. Çku mutuşen var memokaçez, ʒ̆ut̆a
bort̆it nati, nosi momk̆it̆xez. Seyi jin emotumet̆es, gomaxfelt̆ez, te
noskuyinams, raxat̆i monciramt̆ez. Muk var incirat̆uşen eveli, vit- vit̆o xut
but̆k̆a k̆itabi ik̆itxomt̆u. K̆azetaşi bulmaca oçodinu k̆ayi uʒ̆ont̆u. Seyi
muziği içalişumt̆u. Ağani Lazuri bestepe ikomt̆u. Çkuti kemençeşi acikli
sesiten bincirt̆it. Dido muziğişi alet̆epe aç̆andinet̆u, p̆a enni dido kemençe
do ak̆ordioni. Almanyas do Amerik̆as hekoni k̆oçepes oç̆andinu, biyapa, oxoronu
çkuni doguru. Xe muşiten na vu kemençepe hetepes meçu. Baba çkimi k̆ala dido
meselepe miğunan, ar teği naren giʒ̆vat. Ar k̆azinos folk̆lor ek̆ibi k̆ala
p̆rogrami uğut̆u. Ham seferis mati mendemiyonu. Folk̆lor ek̆ibi şeni jur masa
rtu, masaşi jin oç̆k̆omalepe- oşumalepe rtu. Majurani masapesti, oxoronu do
ostetepes oʒ̆k̆omilu şeni na moxt̆ez dido k̆oçepe xet̆ez. Babak mutepeşi masaz
kodomoxunu. “Hakolen çkar mot eysel” ya miʒ̆u. Ma dido goşaşeri do xeleri
bort̆i, ipti haşo yeyişe moptidort̆un. Vit̆o otxo ʒ̆aneyi bort̆i, nanak dido
mskva dolomokunudort̆un; gunže tomape miğut̆u. Baba, ek̆ibi k̆ala k̆ulisişe
oxaziruşeni igzalu. Ma masaz xvala kodopskidi. Ar oras baba do ar garsonik ma
moʒ̆k̆ert̆ez do muntxanepe ip̆aramitomt̆ez. Garsonik babaşi masaz ma komžiruşi
dido moʒ̆ondudoren, p̆a mi bore var uçk̆it̆udoren. Baba çkimiz “Ağabegi, masa
skaniz ar mskva bozo xen, dido momʒ̆ondu. Heya hamseyi biyoropinare” ya
uʒ̆udoren. Babakti “heya bozo çkimi ren, si haʒ̆i yanlişi dovi” ya uʒ̆uşi,
garsoniz dido oncğore avu do uniforma muşi moyiʒ̆ku da gazinoşen igzaludoren.
Ali İhsan Aksamaz: Ma komiçkin;
tkvan şurdoguriten Lazuri şiirepe ç̆arupt. Ağani Lazuri şiiriş ketabişi p̆roje
giğunani? Pukironi ambari giğunani çkinda?!
İnci Derya Turna: Xvala Lazuri var,
Turkuliti kitabepe şeni biçalişum. Dido ç̆areyi eserepe kitabi ivas deyi. Ağani
leksi do meselepeşi kitabepe mavas minon tabii. Biçalişum hemu şeni. Ham
tutapes dobizabuni, osk̆iduşi sorunepe miğun, ar ʒ̆ut̆a bik̆araşi, oçalişuz
gebyoç̆k̆are. Lazuri do Turkuli k̆ayi muntxanepe oç̆aru şeni bipuʒ̆xuler. Na
pskidi muntxanepe do guris na miğunpe meç̆areyi dosk̆idas minon. Lazluği şeni
na içalişuman ir xolos dido oropa do saygi miğun. Dido derdi miğun, nanaşi nena
do mskva k̆ult̆uri çkuni diçodasen ma do maşkurinen. Ağani berepek çkunden
k̆ayi Lazuri ip̆aramitan, mektebiz diğuran, ir mutus sahibi gamamixtan.
Ali İhsan Aksamazi: İnci Xanum, dido
şukuri giʒ̆umert ma. Tkvanti ginonan na, aʒ̆i voçodinat aya int̆erviu çkini!
Xoloti tkvan otkvaluşi çkva mutu çkva giğunan na, eti miʒ̆vit, mu iqven! P̆anda
ixelit, oşi ʒ̆aneri iqvat, ʒaşa yextat!
İnci Derya Turna: K̆iyanas,
siniri, hududi, gumruği var t̆az minon! Ok̆uleti, savaşepe, na oğurinamanpe,
ugareli na ğurunan k̆oçepe var minon!
http://www.circassiancenter.com/tr/anadilimiz-ve-koklu-guzel-kulturumuzun-yok-olmasin/
