“Çkuni mzuğaşa
dağepeşa, rak̆anepeşa toli uğunan!”
(Goʒ̆otkvala: Andğaneri musafiri çkimi Cemil Telci
ren. Çkin mtelik etnografiuri mak̆alepe muşişen eya k̆aixeşa viçinopt. Muşi
mak̆alepe jurnali “Sima”-s gamiçkvinet̆u. Cemil Telci k̆ala ar int̆erviu dop̆i;
muşi biyografişen, Lazepeşi k̆ult̆uruli mirasişen do k̆oçinobaş aʒ̆ineri
xalişen mskvaşa bğarğalit. Ali İhsan Aksamazi)
+
Ali İhsan Aksamazi: Cemil
begi, ipti biyografi tkvanişen molamişinit, mu iqven! So do mundes dibadit?
Namu nʒ̆opulapes igurit? Aʒ̆i mu dulya ikipt? Andğaneri ndğas so skidut? Çileri
reti? Berepe do motalepe giqonunani?
Cemil Telci: Ma, 1950 ʒ̆anaşi
Ap̆riliz dobibadidoren. Ma nadobibadişi yerişi coxo Viʒ̆eşi Maisine ren.
Haʒ̆i Limanişi mahalle gyožin. Ma dobibadişi, didi cumak, çkimişen 10 ʒ̆ana
didi ren, hemuk darabas noşkeriten nadobibadişi ndğa nonç̆arudoren. Aʒ̆iti
gyožin. Hemorapes nufus- memuri Xopaz t̆u. Çkuni Viʒ̆e Xopaz mek̆ireri t̆u.
Baba çkimi jur tutaşk̆ule idu do çkimi tişi-kart̆ali gamoğapu. Ma hemuşeni
şansoni bore, didi cuma çkimi miyonun. Hemuk dobibadisteri komemonç̆arudoren.
Didi cuma çkimik ‘biç̆i cuma mavu’ yado t̆ufeğiti kot̆k̆oçudoren. Dido
ixelezdoren. İlkineri mektebi Abunoğaz bik̆itxi. İlkineri mektebiz 4. sinifiz
bort̆işa, ‘xafizi ivaž yado Pazariz/ Atinaz meçetiz onciyoni komemçez. Jur
ʒ̆ana hek hemi K̆urani ezberi p̆i, hemiti mektebişa bidi. Abunoğaşi mektebişi
muellimi çkimi Nazmi Sarik var moşkumet̆u. ‘İgzalana, sinifiz gegit̆alare’ yado
ar ʒ̆ana gomondinapu. Jur ʒ̆anaşk̆ule xoca domiğuru. Mati gzaz gebdgiti do
Viʒ̆eşa gobikti. İlkineri mektebi heşo doboçodini. Ok̆açxe orta mektebi
bik̆ixti. Heti diçoduşi, en didi cuma çkimişi yanişa bigzali. Heya Balikesiriz
ç̆ut̆a zabiti t̆u. Hek lises komebinç̆ari. Ala dido k̆alabaluği yeriz var
mak̆itxu do Viʒ̆eşa gobikti. Hemoraz Arkabiz lise goinʒ̆k̆udort̆un do hek
komebinç̆ari. Ar ʒ̆anati heşo gomindunu. Heşo doboçodini liseti. Mağali
mektebişi imtianepe var mak̆azanu. Muellimluğişi imtianiti var memaçu. Dido
k̆ayi miʒ̆ont̆u gazeteci biva yado ala var ivu. Ok̆ule sosyoloji bikitxat̆i,
heya dulyaz kamapti. Dobiçili do askerluğişa bigzali. Dunyaşi ğaile ok̆omabğu
do handğalepeşa komopti. Ar bozo miyonun, komoceyi. Didi mektebiz
muellimi ren. Arti biç̆i miyonun, gemişi k̆apit̆ani ivu ala var axenu hem dulya.
Haʒ̆i dukkani gonʒ̆k̆u do heşo içalişams. Çileyi yen do jur tane mota miyonun.
Oxorca çkimi k̆ala İzmitiz Tupraşiz dulyaz kamapti. 26 ʒ̆anas dobiçalişi. Mati
emekli dobivi. Sazi boç̆andinam. Kitabi bik̆itxam; gobulur heşo.
Ali İhsan Aksamazi: Jurnali
“Sima”-s gamiçkvineri k̆ult̆uruli- etnografiuri mak̆alepe tkvanişen k̆aixeşa
ambai komiğun. Eya mak̆alepe tkvaniten, Lazepeşi mcveşi k̆ult̆uruli skidalaşen
dido beciti ambarepe tişen k̆udelişa komomçapt. Mu iqven, beroba tkvanişen
molamişinit! Beroba tkvanişi skidala muç̆o rt̆u? Oput̆eşi skidala muço rt̆u?
Noğaşi skidala muç̆o rt̆u? Oput̆eşi milletik muten skidut̆u? Noğaşi milletik
muten skidut̆u? Milletik muepe orgapt̆es? So içalişept̆es? Namu dulyapeşen para
mogapt̆es? Mu gamaçamuten para mogapt̆es? Muepe gamaçapt̆es do muepe
yeç̆opupt̆es? Muepe imxort̆es? Didopeten namu oç̆k̆omalepe
imxort̆es? Namu oşumonepe şupt̆es? Didopeten namu dest̆anepe ibirt̆u
milletik? Namu birabape ibirt̆es? Oput̆e tkvanis mcveşi oxvame uğuni? Beroba
tkvanis skidala muç̆o rt̆u? Mu xali uğut̆u çkineburi milletis?
Cemil Telci: Ma nadobibadi
hemeyişi coxo Maisine ren. Didi p̆ap̆uli çkimik hemeyi Megrelepes
yuç̆opudoren,1700-oni ʒ̆anapes. Fatih Sultan Mehmetik 1461 ʒ̆anas T̆rabuzani
eç̆opuşk̆ule, hemyerepe xirist̆iyani t̆u. Muslimani p̆aten yado milletiz
yobažguşk̆ule, hekoni xirist̆iyanepe Gurcistanişa idez. Ma nadobibadi yeri heşo
xirist̆iyanişi t̆udoren. 500 Osmanli-gumuşi liraten eyiç̆opudoren. Hemoraz
Maisineşi mance Maisink̆i yado ar k̆oçi t̆udoren. Hemuşeni Maisine gyožin çkuni
ocağiz. Çkimişen oğine 300 ʒ̆ana kogolaxtu. Ma, 9. boyi bore. Çkimi en didi
p̆ap̆uli İsak Paşa yen. Ma, heyaşi bere Xaci Ahmet Efendişi ç̆ut̆a mota bore.
20 ʒ̆anas gobik̆itxi do didilepes buuci. Natkves mebusimadi do sulale çkimi
minoren, sole moxtes, mupe p̆at̆i uʒ̆ons, mupe k̆ayi uʒ̆ons, sevdaluğepe,
inadepe, ok̆ok̆idinupe, muperepe vezdoren ar kitabiz domç̆ari.
Coxoti ‘Maisineşi Entrikape’ kogebodvi. Otxo cuma boret. Arti da miyonun. Teli
otxo cuma; didi naren ç̆ut̆a zabiti divu. Daha ç̆ut̆a naren Alamanyaşa
igzalu. Ma bore biç̆epeşi eni ç̆ut̆a. Didi cumalepe çkimişi ariti
asker- bandoci divu. Da çkimiti maliyeci ivu, Ğeraşe komoceyi yen. Çkuni
oskidu; ar puci miyonut̆ez, baba çkimik ma dobibadişi, nameçez parate eç̆operi.
Nazara gedveri miyonut̆ez. Txiyepuna, lazut̆luği, 1960 ʒ̆anaşkule çayiti
domavez. Ala var emonç̆ut̆ez. Baba çkimi hemuşeni k̆urbetişa
idudoren; heşo moskedinez. Çku oç̆k̆omoni pucişi komiğut̆ez. Kapça
mç̆opit. Lazut̆i mavet̆es karmat̆es do bomkvimapt̆it. Heşoten 20 ʒ̆anaşe
k̆onari Maisinez kobskidi. Nana çkimik k̆ayi moçalişapamt̆u. Puciz ma
boʒ̆k̆ert̆i. Dişka bikomt̆i. Livadis, txiyepunaz biçalişamt̆i. Hemti mektebişa
bulut̆i. Gzaleri Abunoğaşa k̆ata dğaz bulut̆- mobulut̆i. Ebiselayiz, nana
çkimik mja do lazut̆işi nkfiyiten mamalik̆a mixenamt̆u. Heya bimxort̆i. Ndğa
gontanais, emoselamt̆ez. Jur saatis dulya bikomt̆i. Ok̆açxe mektebişa
mebulurt̆i. Mzuğaşa yak̆ini boret. Hemuşeniti feluk̆a miğut̆ez. Mundezti
minonan, çxomi p̆ç̆opumt̆it. K̆işiz kapça, p̆alamut̆i dido ivet̆u. Ok̆açxe
istavriti didi ivet̆u. Heya k̆eyemuliz boxombinamt̆it. Kapçati mcumorumt̆it.
Yazis kefali bombaten p̆ilomt̆it. Oç̆k̆omuşi lu, xaci, şuk̆a, feli,
baluržaği, p̆ip̆eri, sut̆ulia mavat̆es. Bazi naren boxombinamt̆it.
Kotumepe miyonut̆es. Makfali mavet̆es. Dido mʒxuli, uşkuripe, buli mavat̆es.
Oç̆k̆omoni şeni, yerepe çkuni dido imralinet̆u. Yazi ivaşk̆ule, duğunepe
ivet̆u. Bixoront̆it, ndğa gyont̆anuşa. Mecepe ivet̆u, txiri, lazut̆i
ok̆ak̆aluşi. Hek mt̆rağudomt̆it, mek̆a- mok̆a, oxorcape ayri t̆rağudomt̆es.
Txiyepuna omkvinuti meciten bikomt̆it. Ondğeşk̆ule mzuğaşa gebulut̆it. Nanape,
dalepe, yengepe, teli mʒ̆k̆upaşa mzuğaz bimçvirt̆it. Baba çkimi, 1950
ʒ̆anaşk̆ule k̆urbetişa idu, ar daha emekli ivuşi, geri komoxtu. Heşo dido let̆a
var mavez. Muncupalezdoren emucapek. Çkuni Lazi k̆oçepeşi Tangri cebiz uğunan.
Maisinez cameti vart̆u. Torosi yen, yani çkunişi mahalle, heko ulut̆ez didilepe
Ramazaniz nemazişa.
Ali İhsan Aksamaz: Magolaobas
kuğut̆u dido beciti roli ekoni milletişi ek̆onomiur- sosyaluri skidalas.
ʒ̆oxleşen magolaoba muç̆o iqvet̆u. Beroba tkvanişen tkvanti magolaoba
gonoşinepe giğunani? Didilepe tkvanik mcveşi magolaobaşen molagişinapt̆esi?
Ekoni namu golape giçkinan? Tkvanti golapeşen gonoşinepe giğunani?
Cemil Telci: Çku mzuğaşa
yak̆ini yerepe miğunan. K̆ap̆ula k̆ele daği yen; haʒ̆i nçami gedgin dido. Oğine
Mzuğa ren. 500 met̆re gextayiz mzuğaz dololam. Yerepe çkuni meoktayen, fazla
zeni var miğunan. Hemuşeni puci, mali fazla var miyonut̆es. Teli oxoyiz ar jur
puci kort̆u. Ma gola, sica nabivi kyoyişi xisimepe k̆ala biçini.
Bacanaği çkimi Tezioğli yenan. Piʒxalaz, kyoyiz uğunan yerepe. Henterez mzuğa
mendra uğunan. Emuşeni puci, txa oskedinezdoren. Golaşa Kirazayiz eşulunan.
Eylulayiz gulunant̆ez. Hek kfaşi oxori vezdoren, pucepe k̆ala meşaxenan.
ʒ̆k̆ayi kuğunan. Kyona, şuşeli- lambaten yen. Elekt̆riği var uğunan.
Ma bidişi, gzati vart̆u. Oxorca çkimişi abula dido ʒ̆aneyi yen. K̆ata ʒ̆anas
hek eşulun, pucepe, txape do komoci muşi k̆ala omcvinaman. Heşo cumalepe,
dalepe; xut- aşi komoli- oxorcak sum tuta hek ivenan. Bere
bortişa, didi cuma çkimi idudoren, muşi steyi delik̆anlepe k̆ala
osteru şeni, şenluğı oxenu şeni. Livori doloʒoneri, opşa ot̆k̆oçuten sefa
dop̆it. Muxlamaşi yado biyucun. Mati sica bivişi, nasibi mavu.
Bacanağik ‘hayde, mendegiyona’ miʒ̆uşi, komebaoni. Ovro saatiz k̆ap̆ulaz
oğmaleten puʒxoleri ar duzişa komeptit. Hem seri hek kodobgitit. Majurani nğaz
daha keşaptit, otxo saati daha. Gza pucişi, txaşi gza tu, % 45 okti. Tangriz
xvameyi keşapti. Heko sum nğa domadginu. Hek namengu ti çkimiz, ham k̆oçepez
nak̆o eziyet̆i uğunan. Hemuşeniti ot̆rağudut̆es boyine; sevdaluği gencelu
meraği itvapen. Heşo k̆olayi dulya vayen, oxenoni şeyi vayen. Jin Golaz t̆eni
vayen ala şuriti var dişvanen. Şuri mʒika ren. Ma k̆ata memleketişa bit̆i,
‘abula, mobintfala ye’ yado keşapti. A-sum ndğa kodobdgiti, resimi dobizdi,
gobingzali. K̆aymakli k̆vali, sariyaği, muxlama komomçez. Gebulut̆işa
ti-k̆ap̆ulaz namazden k̆onayi komomçez. Çkuni şeni ostera yen, ala hentere
şeni, dulya k̆işişi oç̆k̆omale nadoložin surişi daha k̆ayi mozdu ren. Hemuten
skidunan. Sum ʒ̆anaşk̆ule ok̆obibğit do otxo- xut k̆oçi- oxorca keşaptit xolo.
Arabaşi gza divudoren ala didi arabaşa. Abulak ‘ar gola çayi doʒ̆ili; dido
k̆ayi şeri yen. Mtel derdişi nç̆ami yen” diye tiz komeşemixtu. Ar bacanaği, çkimden
genci yen. Arti Xemşelli, gza nauçkin k̆ala gzaşa kogebdgitit. Sum saatiz do
puʒxoleri bigzalit. Ar t̆oba kobžirit. Hek dobxedit do kapçoni gari k̆ala şuk̆a
op̆ç̆k̆omit. Xemşellik ar k̆ayaluğişa mendemiyonez. Xayi dido didi kfape yen.
Mele buk̆apit, kimi gzaleyi. ‘Hah ham şeri’ yen yado ar pukuri komegures.
Ogzaluşi menceli domaçodu. Gurizti ʒ̆k̆una komeşemixtu. Guri çkimiz amʒika
damarepes menžgiperi miğut̆u hemondraz. Zaten şuri mozdoni xali var miğun. Az
daha şuri komepçi çayi yado. Henterez var bognapi; tamo tamo mʒ̆k̆upi oraşa
oxoyişa mendemalez. Mutu domağoduk̆on hek domoxvat̆es. Amʒika nosi komobiği.
Mažiʒinet̆u; hentere var, Sumlaşa oxoyiz kamapta yado ikomt̆es, ok̆açxe
oxoboʒ̆oni.
Ali İhsan Aksamazi: Berobas
namu sterapape istert̆it? Didopeten namu sterapape istert̆it? Namu osteralepe
giğut̆es? P̆ap̆u do Nandidi tkvanişi p̆aramitepe aʒ̆i
kokşunani? Berobaşen namu p̆aramitepe kokşunan aʒ̆i? Mcveşuri
ç̆ink̆aşi, dunduşi p̆aramitepe giçkinani?
Cemil Telci: Ar dğaz xolo
osteruşa var bižği do domilumcu. Oxorişa amaptişk̆ule nana çkimik gayi komçu.
‘Hak moxti, kuzineşi yanişa’ yado micoxu. Da çkimi k̆ala komebanç̆it. ‘Ar
meseli gitkfaten, k̆ayi niyucit!’ Beropaz dido mskva ndğalepe goloboçvi. Haʒ̆i
hem nğalepes gebaşure. Osterus var bižğert̆i. Nana çkimik k̆işiz kuzineşi
bit̆ubinamt̆işa meselepe miʒ̆umert̆es, domçinadves. ‘Ç̆ink̆a mu noren,
giçkinani’ yado mk̆itxez. Ma var mignaput̆u. Da çkimisti var uçkit̆u. Nanak
hemoraz ‘K̆ayi iyuci’ yado domçinadu. Ç̆ink̆a genci, dido mskva k̆uçxe gokteyi,
ar xizani şeyt̆ani yen. Dolumcaşi, oxoyişi yak̆inepes ikten. Genci berepez,
komolepez nazmonen. Henteres mskva bozope steyi nosi unt̆alums. Heşo mskva
renki k̆oçepez oxorca bile aven. Nauyonun oxorca toliz var ažiren. Heşo miti
megagazna, vaşa konarona. K̆uçxez oʒ̆k̆edi, gokteri yenanna, ham ok̆itxu
ik̆itxi. Toliz mot doloʒ̆k̆ede!’ Heşo şkurneyi buyucit̆i, ar daha
varmʒ̆k̆upuşa, oxori bincupali. Bazi domilumcayişiti boyine duape bik̆itxi.
Hemuşeni çkar var memagu Ç̆ink̆a. Heya steri Şamanizmişi dido xvamape
domogures: ‘Domʒ̆k̆upaşi, ʒ̆k̆ayi nadiben yeris mot dopsum. Eselaşk̆ule gzaz
gedgitaşi, mi megagu, nisimadi. Hendğas k̆ayi yati xayi şerepe gağodasen.
ʒ̆iʒ̆ilaşen ordo k̆armaxa ç̆k̆omare. İlkineyi nažiyare ʒ̆iʒ̆ila ilare.
Ağuzt̆ozi nagamandğalen seyişi gotaneyiz mzuğaşa idare, imçvirare.’ Mzuğaşi
Tangrik̆ gunaxepe çkuni ibonayişi afi mixenamtoren. Çxe, hemu mu noren
dobiguyi. 2000 ʒ̆anas Batumişa ‘fest̆ivali yen’ yado bidişi, hek oxoboʒ̆oni, mu
noren. Bere bort̆işa, osteruşa dido meraği miğut̆es. ʒ̆uk̆ali-
ʒ̆ik̆op̆at̆i, rik̆işi osteru, poğuçi; didilepek mğeci istert̆es.
Rusepek navez k̆azoni gzas bezişi bultiten bistert̆it. Ma k̆ayi oktişi araba
maç̆k̆adet̆u. Oktişen hem arabaten yarişi bikomt̆it. K̆ayi stvas yado nana
çkimiz vitayaği, saponi mebuxiyamt̆i. K̆işiz ntviri t̆aşi, nayloniten,
leğeniten gebustut̆it. Mzuğaş kçe kfa dolobobxat̆it ok̆açxe hentere
dobk̆orobumt̆it. Jur t̆akimi bivet̆it. Mzuşaşi doloxe empi- gempi bistert̆it.
Bayramepez ok̆anʒ̆uoni ivet̆u, hek bulut̆it. Urženişi binexi ikomt̆es.
Ey gidi, hemdğalepez oskiduz muperepe mepçat̆i!
Ali İhsan Aksamazi: Tkvanti k̆aixeşa
giçkinan, sifteri, Lazepeşi ar- jur beciti simbolişen arteri ren, xoroni do
guda steri. Noğa Art̆aşenis sifterişi heykeli geladgin. Noğa Arkabisti eşo.
Mcveşi orapes xorʒi va rt̆u, mutu va rt̆u. Aʒ̆ineri steri artikarti k̆ala
irtibati va uğut̆es. Harbişi ora rt̆u. Seferberluğişi orape rt̆u. Emuşeniti
milletik avi oxvenu şeni, avi oç̆opu şeni sifteri şinaxupt̆u. Aya rt̆u ʒ̆oxleni
orapeşi xali. Uk̆ule milletişi xali ik̆aru. Mara xoloti sifteri oşinaxuşi adeti
milletis duskidu. Armʒikati sifterişi qoropaşen molamişinit! Lazepek
sifteris qoropan. Mara namtini k̆oçepek sifteris dido qoropan. Ğaç̆o mundes,
muç̆o do so iç̆opinen? Sifteri mundes, so do muç̆o iç̆opinen? Sifterişi
onʒ̆opulu muç̆o iqven? Sifteri muk̆os işinaxen oxoris? Aya dulya tişen
k̆udelişa molamişinit, mu iqven!
Cemil Telci: Sifteri, çkuni
Viʒ̆es 500 ʒ̆ana ren ixenen. Yavuzik ç̆opumt̆u
doren. Sultan Selimik Atinas (Pazaris) avci- k̆oşk̆i uğut̆udoren. Hek
mulun do ot̆rik̆e oç̆opu şeni.
Hem şeyi ma ožiʒinoni momixtams. Ma
delik̆anli bort̆işa do daha mobirdiyiz, emuca çkimişen mižirun. Heya k̆ala
mixenun. Ma mebuşfelamt̆i. Dido xayi k̆inçi yen, ma maşkurinet̆u. Emuca çkimiz
k̆ayi uçkit̆u Siftericiluği. Muşi mota k̆ala çkuti eleboğoronamtit. Ham dulya,
heşo žabunoba yenki ma dido k̆oçi biçini, sifteri ç̆opare- bidare yado
Alamanyaşen borci eç̆opumz do memleketişa namulun.10-15 şilya Mark̆i borciten
namulun do ulut̆aşa goktononi para ma namak̆vandu. Ham dulya oxenu heşo k̆olayi
varen. Navare dulya, sifteri omç̆k̆are do ot̆rik̆es mutalare. Hek̆onayi k̆olayi
dulya yen, heşo diʒ̆onen. Haʒ̆i memiyucit ma do ar meseli steri kogoxoʒ̆anapat
tkva. Sifteri oç̆opu şeni ar k̆inçi uk̆ors; heyaz ğaço ucoxunan. ʒ̆oxle heya ç̆opare,
omç̆k̆are uk̆ule sifteri ç̆opare. Hem k̆inçi Ağuzt̆ozis, mzuğaşi k̆inaris naren
livadepes mk̆oli k̆ayi uʒ̆ons. Muti muhacir k̆inçi narenşeni hem tutaz Rusyaşen
eyiselz do hakole gamulun. Amşkorinen do livadepez mk̆oliten korba ožğams. Arti
lazmoni yerepez naiven ğotko koren. Heyati dido k̆ayi uʒ̆ons. Çku henteres
telişi ragi gebudgamt. Ragi, k̆afesi steri yen. K̆inçi amaxtayiz, geyink̆olen.
K̆inçi hentere ažirasi, evedi ragişa var dolulun. Amʒika koyilamz mebiç̆opareyi
yado. Ala korba mboşi uğut̆aşi, emedeni kamulun do ragişa niç̆open. A-sum vana
daha dido oç̆opu mik̆oroman. Sifterik noşkidam. K̆ayi navagamulun iven. Var
imç̆k̆en. Hemuşeni sum- otxo sifteri oşinaxu unon. Hentere ar k̆et̆iz nok̆iten
komebok̆oramt. K̆uçxesti meşinişi kobut̆k̆amt mot nak̆vaten yado. Hem nok̆epis
çakşiri buʒ̆ument. K̆inçis xorʒi pçumt. Hemuti xorʒi imxors. K̆oçisti xayi
nuç̆k̆omams. K̆et̆i txirişi bigaşi bikomt. Ar met̆reşen gunže iven. K̆inçi,
sifteri oç̆upuşa ulut̆aşa, tolepe meşinişi parçaten mebuç̆abamt. Sifteri mot ažiraz
yado. Dido emkutun. K̆inçepe xaziri miğunan. K̆et̆is k̆ayi isters. Haʒ̆i amʒika
sifterişi dobisinapat: Sifteri; doğani, mamuliʒ̆a, ank̆e, ank̆eşi şahini, heşo
epeyi ek̆raba kuyonun. Doloxe muşi enni k̆ayi naaç̆open sifteri yen. Sifteri
bozo yen. Heyak makfali doskums. Muşi ʒ̆ip̆ili ordams. Obğe muşi didi capeşi
enni dudiz ixenams. Sifteri dido cibgiri k̆inçi yen. K̆oçis
xayi ç̆angi geçams. Hemuşeni çvare. Boyine k̆ap̆ula k̆ele, msvaşen
dikaçare. Sifteri, sifterişi k̆inçiten iç̆open, arti didi çamepez,
felamuri-mşkvelapes mosa gebudgamt. Mosa ‘L’ steri, ar mşkeyişi bigaz mosa
mobodumet. Heti caşi jindole mebuç̆k̆adamt. Sifteri mobişvacare yado gelaxuden
hem bigas. Meputxayiz, oğine naren mosa var ažiren. Mosas komadven do dololams.
Mosas kukuni oxun. Heşoten oyiç̆open. Çiseli, mç̆imoni ndğalepes gontanayis
ondğeşk̆ule kobilamt. Kodololuna, ncaşa ebulut, komebuʒ̆k̆amt. Mendiliz
kogemkoyumt, İsmaili cumadişa mendebulut. K̆ayi sifteri nart̆u, kogamabiuramt.
Ma xayi maşkurinet̆u hemuşeni mosas meʒ̆k̆uşa fazla var bulut̆i. Bidana, ki
mosa koçak̆vatumt̆i. Sifteri k̆inçiten oç̆opu şeni tente nabuʒ̆umet tepepeşi
rak̆anis limxanaşi k̆et̆epeşi meterizi bikomt. Mjora nadibadens k̆ele ar toli
mebaşkumet. Hekolen durbini vana toliten sifteri goluluni yado seyiri bikomt.
Çiseli ndğalepes dotanayiz, baziti olumcuşa yak̆ini pçumet. Heşo havadan
golulut̆aşa k̆inçi k̆ap̆ula gokteri osteruz kogeboç̆k̆amt. Ar k̆eleti ğormaşen
muluni yado boʒ̆k̆edamt. Hem tenteşi yaniz txirişi sum met̆re jur tane bigaz
mosa komobodumet. Sifteri, ğaço p̆ç̆opare yado yildirimi steri k̆inçişa
putxun, saatiz 200 k̆m. axenen, heşo putxun. Mosa var ažiren do
komaç̆k̆iden. Mosas konik̆iden. Zaten mosati geyikten, yolams. Sifteri k̆inçi
ar saniyez geriye otkoment. Vana memişkidaman. Heti ust̆aluği uk̆oroms.
Ar muayene dobikomt, mupeyi yen yado. Ok̆açxe mendiliten msalepete
komebuk̆oramt. K̆ayi cinsi yenna, ar k̆ayi korgamabiyuten. Baziti t̆abanca
kobot̆k̆oçamt. En k̆ayi sifteri, İspiri yen. Ma çkar varmižirun. Ala çam-
k̆izili, açik̆-k̆ara, boz-k̆izili, ank̆eşi şahini enni k̆ayi t̆udoren.
Başkapeti koren. Ma hak̆onayi gomaşinu. Sifteri op̆ç̆opit handğa. Bazi ndğalepe
hek̆onayi k̆ismetli var ivenan. Hek̆onayi xavesluğiten çumenanki gayi
oç̆k̆omuti goç̆k̆ondunenan. Çkuni hemerepes k̆ayi naiç̆open yerepe: Maisinez
isina, Xopas Sultan Selimi, Selazuri tepez. Merak̆li narenpe muntereşi
rak̆anepes yerepe uğunan. Hek çumenan golaxtasen yado. Çkunde k̆ele ham dulya
dido nauçkin k̆oçepe yenan, tellik naiçinams. Çamur Memet, Pala Besim, İsmaili
cumadi. Kitoğli Serveti. Epeyi korenan. Sifteri oxoyişa komobiyonit. Ar dişkaşi
jur met̆re gunže, sum met̆re gondvoni skence dobikomt. Ayni k̆inçis nabuxenit
steri, k̆irnapi steri tok̆işen mç̆ipe çakşiri nabuʒ̆umet toki k̆uçxepez
gebudumet. Koxen nagebudumet yeri meşinişi bikom. Mot dolužilams yado. 60
cm. k̆onayi yen hem tok̆i. Nayloni var bixmaramt. Pamuk̆li t̆asen. Hem tok̆iten
skence nabuʒ̆umet xvaniz komek̆oropamt. İlkineyi ndğas kendik oputxinu şeni
skencez gelexunen. Var gelaxunenna do kamik̆iduna, heya var ipelen bomt̆inamt.
Hemen skencez kogelexeduna, k̆ayi cinsi yen. Amʒika imʒkayiz msvalepeşi araz
kobra muşi k̆ala ar mç̆ipe beziten gayi, makfarişi guyi xorʒi, k̆inçi ndğaz jur
oyini niçen. Ar- jur ndğaşk̆ule xeşe gelebixunant. Bazi bezi goxus baği
nabuʒ̆umet tok̆i steri gebudument. Msvalepes mutu mod ağodams yado. Arti
t̆rik̆epes ç̆ut̆a zili mebuk̆idamt̆es, gobik̆oyamt. Xayi gomipoʒxelaman. Bazi
siftericis hem gopuʒxolu dido k̆ayi uʒ̆ons. Sifteri xez kogaxuna, dido k̆ayi.
Ti muşi, msva muşi xe gelasfuten omç̆k̆uşa kogeboç̆k̆amt. A- sum ndğas kogagen
dimcken. Xeten gayiti aç̆k̆omen. Nadimimtayiş soren, maçkinaz yado k̆uçxepes
zili gebudument. Ok̆açxe avi boxenapamt. Skenceşen gverdi şuroni k̆inçi
mebutkomet. Heyaşa divalen do oç̆opuşa uluna, k̆ayi yen. Heşoten epeyi bosteramt.
Ağuzt̆ozişi içodemt̆aşa ot̆rik̆e Rusyaşen eyisels do mzuğa golilams
doç̆k̆indeyi çkuni sahilepes, livadepes, ona naren yerepes kogulun. Ot̆rik̆eti
ayni sifteri steri gezgini ren. Hek yova ikoms, k̆işi var moxtaşa, daha tuʒa
yerepeşa ulun. Golulut̆aşi memacoxaman. Hem dulya taa K̆arsi, Ardahani,
Bayburtişa alenan. Bazepe korba ožğams, heşo ulun. Baziti ek içvans ar tuta
k̆onayi. Çku hentereşi peşine boret. Ot̆rik̆e çiseli orapes dido dibğen çkuni
livadepes. Mapxas jindolen golilams do daha mendraşa ulun. Çkunden moilams.
Siftericişi ndğa haʒ̆i komoxtu. Ot̆rik̆e kogamaxtu. Coğori, sifterişen kogagu.
Hem dulya muç̆o ivasen. Siftericis oncire var aven. Xebge kelik̆idams, coğori
keç̆opums, arti biga kodikaçams. Moyidumez çizme livadişa kogelulun.
Coğoyi oğine sifteri xes dolokaçeri k̆et̆iten, coğoyiten ot̆rik̆e yoselams.
Peşineti sifteri mutalams. Sifterik jur saniyes ot̆rik̆e ç̆opums, let̆aşa
kogulun. Sifterik ot̆rik̆eşi ti, gaga muşite gamuxumez, heşo oğuyinams. Tamo-
tamo mebanç̆et, bustvinamt, nena mepçamt ok̆açxeti ot̆rik̆e xeşen kebuç̆opamt.
K̆inçişi ti komebçamt. Amʒika disteraz yado. Heşoten nak̆o tane ot̆rik̆e
eşeluna, mobut̆alamt. Oxoyişa bulut̆aşa, sifteri doçk̆indeyi, ma k̆ayi bive.
Ala sifteriz ot̆rik̆e var aç̆opuna, ulun mşkvelaşi daliz kogelaxedun. Haʒ̆i mu
vare? Tamo- tamo cas extare, hekolen geronare. Heşo k̆olayi diʒ̆onen. Umğuzi
ncaz do exti hayde. Heşo not̆k̆obare vana meputxun başka ncaz kogelaxedun. Ham
dulyaşi enni xizani naren sifteri kaçaxani komamaxtudoren. Heko naobodi zaxmetiten
naç̆opi k̆inçik şuri kegoxams. Hemindoraz oxorişa puʒxoleri galen. Dipişmane,
siniri mogaselen. Naç̆opare ot̆rik̆epe dido inceden stikare.
Ağabeyik leyoni dogixenuna, heşo nostoni
mutuz var uğun. T̆k̆ebişi tudele yaği uğun en nostonyayi hemu ren.
Ali İhsan Aksamazi: Mt̆k̆uri
k̆ap̆italist̆uri sist̆emişa ent̆grasyoniten Lazepes dido adeti gundunu. Mcveşi
mskva Lazuri oxorepeti gondunu. Lazuri oxoriti geicginu. Bet̆onik Lazuri
oxorepesti geocginu. Tkvani berobas mcveşi oxorepe muç̆o rt̆u. Namu burmepe
uğut̆u mcveşi oxorepes? Oxorişi ok̆idu muç̆o iqvet̆u? Tkvanti žiriti? Vana
didilepe tkvanik oxoʒ̆onapapt̆esi, molagişinapt̆esi? Oxorişi ok̆iduşi noderi
muç̆o iqvet̆u? Mçveşepek namu malzemepeten oxorepe k̆idupt̆es?
Cemil Telci: Ma mcveşepek
paʒxa nauʒ̆umenan ar oxoyiz dobibadi.1916 ʒ̆anas Rusepek çkuni hemerepeşa
moxtesşk̆ule, mzuğaşen naot̆k̆oçez bombaten oğoyi çkuni diç̆udoren. Baba
çkimiti bere yen, p̆ap̆uli çkimik Ahmet Efendik Rizenayi ek̆raba çkunişa
mendiyezdoren. P̆ap̆uli çkimik Batumişa feluk̆aten mulun, mali zdums. Heko
k̆ave oçalişapams. Hemuşeni Rusişi nena kuçkin. Çkuni milleti hemindoraz hek
ulunan do içalişaman. Nek̆na zaten gonʒ̆k̆imeyi yen. P̆ap̆uli çkimik Rizeni
Rusepek işgali vest̆uşe tercumani nagoruman kognudoren. İdu do osinapuz geç̆k̆uşk̆ule,
dulya mekçamt yado p̆ap̆uli çkimiz uʒ̆umenan. P̆ap̆uli çkimikti, oxoyi çkimi
kogemiç̆vit, oğine heya domixenit, ok̆açxe biçalişa uʒ̆umes. Rusişi
k̆omut̆anis, Viʒ̆es çkuni oxoyiz yakiniz, mzuğaşi k̆inayiz didi mağaza uğun.
Hekoşen P̆ap̆uli çkimiz nca, k̆alasi, piʒari, mutu oxoyis uk̆orems komeçaman.
Heşoten ma dobibadi paʒxa dikoms. Daha ok̆ule emuca çkimik ar oxoyi dok̆odapu.
Ak̆oşk̆ape naeyizden cumba-balk̆oni nauğun otxo oda, jur saloni nauğun. Heşoten
çku kodomoskides oxoyis. Vit ʒ̆ana daha hek komebincit. Moro, p̆ap̆uli çkimi
1946 ʒ̆anas domiğurez. Baba çkimik 1960 ʒ̆anas ar oxoyiz kogyoç̆k̆u. Jur met̆ro
kfaşi duvarişi jindole brik̆et̆iten kokuʒ̆k̆ondu. Odapeşi tavani tude piʒariten
dovu. Otxo oda, ar mut̆vaği, arti xarati domaves. Hem oxori xolo koren. Didi
cuma çkimik ixmars. Ma 2002 ʒ̆anas bidi do jur k̆at̆li bet̆onişi oxoyi
doboxenapi. Begepek dido didi oxoyepes meraği uğut̆ezdoren. Hemuşeni Uça
mzuğaşi kvalepeten jur met̆ro duvayişi jindole daha ʒut̆a kvalepeten, oşkendas
ç̆ubrişi nca gondveyi duvarepe dovezdoren. Doloxe muşi ar didi xarati
nauʒ̆umenan mut̆vağiti naren oda dovezdoren Ar k̆eyemuliten kamok̆idozdoren.
Daçxuri, k̆eyemuliş tude iven. ʒ̆uk̆ali gelobun. Hek nugzaman dumani amilamz
bacasteri. Odapeti didi iven, telli ç̆ubrişi piʒariten iven, sediri yatağı
iven. Bazi odapeş xamamiti ivet̆u. Ma leğeniz gexuneri didinanak xura nabibonu
komşun. Çkuni Lazepe K̆afk̆asyaşi k̆oçepez en k̆ayi şeyi oxori avet̆es. İllaki
misafiri şeni ar mskva oda ivet̆u. Namoxtayi misafirepe ar xafta dodgitut̆u.
Nana çkimişi cumazti heşo oxori uğut̆u. Ma hek dayi çkimişi berebe k̆ala dido
misterun. Heko nabincirişi nostoni soti var bžiri.
Ali İhsan Aksamazi: HES-epe xvala
buncinaşi var, k̆oçişi k̆ult̆urişiti duşmani ren. HES-epek xvala buncina var,
k̆oçinobaşi k̆ult̆uruli mirasiti mek̆arbups. Mt̆k̆uri k̆apit̆alizmik
t̆eknonoji aʒ̆işa milletişi xelak̆aoba şeni var, loqa mogapa şeni ixmaru.
Ç̆umen- gendğani ekoni- akoni mteli milletişi skidala muç̆o iqvasunon? Milletik
mu ç̆k̆omasunon, mu şvasunon? Tkvan mu izmont?
Cemil Telci: HES- işi
ok̆obale eni dido Viʒ̆es niçapen. Çkuni Viʒ̆e ar k̆ele Abuşi Ğali, majorank̆ele
Piʒxalaşi Ğali gelulun. 2000 ʒ̆anaşen beri badepe, kçinepe, gencepe deres HES-i
‘mot ivaz yado çumenan. Hemuşeni k̆itxeyi, amʒika nosi nauğun k̆oçepek ham
dulyaşi soninde naivasen xizani şeyepe koxoʒ̆onez. Hemuşeni hameyi çkuni yen.
Çku hak dobibadit. Ham xalepe çkuni şuri nadobizdamt yerepe yen yado t̆rik̆i
nobažgaman. Hemuşeni ‘Ğalepeşi Cumapoba/ Derelerin Kardeşliği’ ncoxo gedveyi ar
p̆lat̆formi gedgez. Milletiz naivasen şerepe koxuʒ̆onapes. Na moxtu toli užğu
k̆oçepe ğaliz var amoşkvez. Navaren dulya koxoʒ̆onez. Hemuşeni didapek bigaten
çumenan. Naiven toplantepes ak̆atenan. Kimi ÇED- rap̆ori, kimiti maxk̆emeşa
ulunan. Çkuni yaniz naren Arkabiz ğali goskuyinez. Rizenayi ğalepe telli hem
toli užğu k̆oçepek keç̆opez. Hem vadipe çkuniz 2000 k̆onayi endemuri nebati,
pukri, but̆k̆a çayiri, nca, çxomi ʒ̆iʒ̆ila telli eyizdasen yado ham okletuşa
kogyoç̆k̆ez. Var mekçaten çkuni ğali yado SİT Alani doxenapes. Toli-užğupekti
hukumetişi k̆oçepe k̆ala bela domavez. Ar k̆ayi belediye başk̆ani
komomiyonut̆ez. Hekti milleti k̆ala ham dulyaz nuşvelamz. Ham oraşa var mepçit
ala toli-užğupes dido para uğunan, mu ivasen mati var miçkin. Namiçkin, 2035
ʒ̆anas Turkiye çkunişi % 80 çoli ivasen. ʒ̆k̆ayi dido mik̆oromanan. Ham
ʒ̆k̆arişi yerepe do çamluğepe, ʒ̆ipronape, ç̆ubrişi onape xeşen goʒ̆omiğanen.
Hemuşeni diki dobdgitaten. Ma haʒ̆i nabore yeriz ‘altuni bgorumt̆ yado dağepe
dostikez, dok̆vates. Altunoluğiz bore; nagopti yerepez mažiru. Hakoni ğalepez,
dağepes siyanurite altuni goruman. ʒ̆k̆arepe çkuniti ğurʒuli dovez. Guyiz
nadolomangolen, ham siyaseti naçumenant̆es keyizdan do milleti diraxat̆az.
Ali İhsan Aksamazi: Oput̆eşi skiladas
milletik namtini alet̆epe ixmart̆u. Mu rt̆u eya alet̆epe? Entepes mu coxont̆es?
Miepek ikipt̆es eya alet̆epe? Eya alet̆epeşenti molamişinit, mu iqven!
Cemil Telci: Berobaşen 20
ʒ̆anaşa ma memleketi çkimiz, Maisinez birdi. Hek bik̆itxi, dulya p̆i. İlkineyi
mektebişa var bidişa, mcveşi oxoyiz gedgimalu nauʒ̆umet̆ez ar k̆onserveşi
k̆utiz yaği do fitili nauğun ar met̆re k̆onayi dişkaz gedgineyi amuntxaten
oxoyiz kyona bikomt̆it. Ma mektebişa geboç̆k̆i şk̆ule, heyaten dersepe
bikomt̆it. Oxoyiz mut̆vağiz telli heyaşi gobxutu. Seyi divuyi, fazla var
dobxedut̆it. Uk̆açxe baba çkimik oxoyi muşi vuşk̆ule heko şuşeli-lambaten kyona
mavez. Camişi şuşez gazyağı dolobamt̆es ar fitili ivet̆u. Daçxuyiten
udvinamt̆ez. Arti şuşe gedgumet̆ez. Daha ok̆açxe hendereşi ezdoni- gezdoni
mak̆aratenti dovez. Hekti seyi fazla miti var doxedut̆u. Heşoten 1965 ʒ̆anaşa
komoptit. Hemindoraşk̆ule elekt̆riği komoxtu oxorişa. Bazi seyepez mecişa
bulut̆aşa varna malteşa seyi golobut̆uşa nok̆ançxule nauʒ̆umenan teşi meşale
vanati demok̆rat̆i nauʒ̆umenan ar mcveşi şuşez p̆aç̆avra dolonžgimeyi amʒika
k̆azyaği dolopeyi şeyiz nudvinamt̆ez. Heşo seyiz gobulut̆it. Çkuniz, ek̆rabape
en mʒika 50 met̆res oxorepe yen. Ok̆ule luksişi lambape kogamaxtu,100 mumluği,
300 mumluği. Henterek k̆ayi kyona meçamt̆ez. Mzuğaz çxomi, zargana oç̆opuşa
hemuten bulut̆it. Ot̆rik̆e ok̆orobu şeni, luksişi lamba bixmart̆it. Çiseli
oraz, doç̆k̆indeyi ot̆rik̆epe Ağuzt̆ozişi çodinas kyona naiven yerepez
kogulut̆u. Çkuti ar ʒ̆ut̆a k̆op̆ate, luksiten henterez kyona dolaçxat̆est̆u,
mosa ebotfamt̆it do p̆ç̆opumt̆it. Sifterişen dido mavet̆es. Gayi nabimxot̆it
angepe bakirişi t̆u. ʒ̆uk̆ali, saxani bakirişi tu. Sağra miğut̆ez ncaşi. Nana
çkimik heko tel şeyi naxvamt̆u. K̆işiz mtiri do ayazi ivasti, heyak̆ala
gebust̆it̆it. Mskalape, sağrape dişkaşi ixenet̆u. Kvaşi dibeği miğut̆ez; heyaz
gayi gebdumtit. Lazut̆işi gayi kapçon gayi hek iç̆vet̆u. Let̆aşi kyupi
miğut̆ez. Turşi ivet̆u. Yaği- ayrani nabikomt̆it Onçaxule miğut̆ez. Onçaxule
let̆aşi kyupiz tekerleği steri piʒarişi mek̆vateyi ar ti biga megideti şeyi
kyupişi doloxe naamulun steri ixenet̆u. Ok̆açxe çku momçamt̆ez, hem bistert̆it
hemti mçaxumt̆it. Heyaşi sariyaği do ayrani dido nostonyari t̆u. Arti gale
oçambre miğut̆ez. Ar didi kfaşi guyi keşuğamt̆ez. Tencere steri divet̆u. Heyaz
ʒxenişi ti steri didi k̆alasişi ar tehterevalliş steyi şeyiz
godginamt̆ez. Ebulut̆it ti eyizdamt̆u. Mebaşkvayiti melamt̆u k̆alasi. Xormaşa
heşoten mʒxuli, uşkuri, urženi, lazut̆i çxarumt̆it. Kari incaxatiz ʒ̆k̆ari muşi
eyizdet̆u, pek̆mezi ivet̆u. Lazutişi burguri ivet̆u. Ma hentere osteru momixtamt̆u.
Andğaz İsmaili emucaz oçambrez mebuşvelamt̆i. Fadime yenge çkimik mixvamu
‘oşi ʒ̆aneri naivare’ yado. Hemonderaz var oxoboʒ̆onidort̆un. Haʒ̆i megamne.
Nxirişi k̆et̆epeten t̆ik̆inape, k̆alatepe şumt̆ez, oğmale ozdu şeni.
Xenʒ̆k̆eli, gudeli ikomt̆ez. ʒanʒa ikomt̆ez; mʒxuli, txiri oʒ̆ilu şeni. Oxoyiz
nauk̆oroms tel şeyi dişkaşi t̆u. Buʒxi miğut̆ez; txirişi pavri ok̆orobu şeni.
Lazut̆işi bardi bikomt̆it buç̆iz oç̆u şeni. Lazut̆işi sapepe oxombinant̆it do
ar xvanişi etrafiz ok̆ogomxamt̆it. Hek meşebilamt̆i. Berepura k̆ayi şeyi ren ma
haʒ̆iti hemerepez nçum. Hem xalepe biduşunam. Nak̆o gayilesuzi bort̆itdoren.
Hemuşeni doloxe naoskedinamt bere mot oğurinamt. Hemuk oskedimams k̆oçi.
Ali İhsan Aksamazi: Mcveşi orapes
milletik oput̆epes skidut̆es. Seferberluği do harbişi ora rt̆u. Çaçxurişi ora
rt̆u. Ç̆ami va rt̆u. Çare va rt̆u. K̆oçepe xvala rt̆es. Xvala- xvala skidut̆es.
Goşobğeri skidut̆es. Aʒ̆ineri steri, t̆eknojişi nimetepeti, kyulfet̆epeti va
rt̆u. ʒ̆oxleşen noğa İst̆anbolişen, noğa İzmirişen do emusteri didi
noğapeşen ambai aʒ̆ineri steri va uğut̆es k̆oçepe çkinis. Aya noğape texi va
uçkit̆es. K̆urbeti, texi, ʒarobaşi Rusya rt̆u. Emuşeniti mç̆k̆idiş para mogapu
şeni emorapeşi ʒarobaşi Rusyaşi dixapeşa nulut̆es; didopetenti Batumişa,
Anak̆liaşa, Oçamçireşa, Soxumişa, Gagraşa nulut̆es. Em svalepes içalişept̆es do
mç̆k̆idişi para mogapt̆es. Uk̆uleti entepeşen namtinepek naides svalepeşa
dibarges. Didopetenti aʒ̆ineri Apxazetişi dixaşa dibarges. Lazepe aʒ̆iti
skidunan Apxazetis. ʒarobaşi Rusyaşa namextu do naiçalişu mzaxalepe tkvanti
giqonunani? Giqonunanna, entepeşen mcveşi gonoşinepe giçkinani?
Cemil Telci: P̆ap̆uli çkimi,
Batumiz dulya naikomt̆u şeni ma şansli bore. Heko feluk̆aten milleti zdumt̆u.
Gazyaği, ncumu moyiğamt̆u, gamaçamt̆udoren. Hakole Fatsaşa, hekole Batumi,
Soxumi k̆ele feluk̆aten ulutu- mulutudoren. Baba çkimişen mignapun. Çkimi didi
P̆ap̆uliz Mehmet Reisi gyožint̆udoren. Hemuk Feluk̆a çk̆adums, en didi 7- 8
met̆re xop̆eten nusiyaman mzuğaşen hekole Batumişa ulunan, k̆oçi do oğmale
zduman. Heşoten skidunan. Daha didi feluk̆a oxenu unon p̆ap̆uli çkimiz. Hem
orapes, 1880-oni ʒ̆anapes. Amʒika mordeyi feluk̆as didi çekturme nauʒ̆umenan ar
feluk̆a Maisinez ç̆ubrişi dikoman. Maisineşen mzuğa 500 met̆re k̆onari yen.
xayiti meyokta yen. Feluk̆a diçodariz meci ikomz jur k̆ele xalatepeten mzuğaşa
goşkumet̆ez. Ar k̆eleni xalati meç̆k̆odudoren. Mzuğaşa amʒika doskiduşi,
feluk̆a yarişi gemtumali doliragadu doren. Dincaxu, dot̆roxudoren. Didi
p̆ap̆uli çkimik ‘eyvah, milleti, zayi domavu’ yado guri ok̆aʒ̆k̆udoren, hek
melu do dizabunu. Sum tutaşk̆uleti doğurudoren. P̆ap̆uli çkimişi
didi cuma do da muşi, nana muşi kodoskidezdoren. P̆ap̆uli çkimi daha jur
ʒ̆aneyi ren. Hem dulya divuk̆on, feluk̆a dimçviru k̆ona, çkuti k̆ayi para
p̆ç̆kindaten. Korbaşi ožğuşi k̆ismet̆i var uğut̆esdoren. Heşo kodoskides.
P̆ap̆uli çkimiz emuca muteperek eç̆opez, dordezdoren. Didinana çkimi, mujurani
jur bereten baba muşişa igzalu doren. Yerepe çkuni didi cumalepek dipayenan.
P̆ap̆uli çkimik irdu do ‘yeri çkimi so ren’ yado k̆itxuşi, nank̆apezdoren.
Oç̆k̆omuşa kogyoç̆k̆ezdoren. Ma, hantere baba çkimik miʒ̆udort̆u. Çkuni Lazepeş
ok̆ortu k̆ayi var daʒ̆onenan. P̆ap̆ulik mu vaz, iç̆k̆omu, iç̆k̆omu amʒika yeri
heti navaripelen komeçaman. Hekti baba muşi steri feluk̆aten k̆oçi ozduz
kogyoç̆k̆ams. Daha genci yen, feluk̆az k̆ayi xop̆e azden. Ok̆açxe Batumiz k̆ave
gonʒ̆k̆umez. Çkuni korbaşi ožğonu yeri Batumi diven. Başka emuca çkimiti
hemerepes içalişaman. Soxumik̆ele idezdoren. Ar Musa cumadi miyonut̆u. Ma
biçinişk̆ule, tolepe kyori uğut̆u. Jur xe meç̆k̆iyeyi uğut̆u. Hemukti Batumiz
içalişudoren. Toli kyori avuşk̆ule var aludoren. Maisinez let̆az mu axenu,
heyaten skidudoren. Oxorca muşik let̆az nagotasuten korba ožğudoren. Ma bere
bort̆işa, nana çkimik oç̆k̆omale meçamt̆u. Toliz var ažiret̆u ala mahallez
galet̆u. Heşo k̆ayi meselepe miʒ̆umet̆eski ma buyucamt̆i tel. Hekti, Batumiz
naiçalimt̆uşi ndğalepeşi meselepe misinapamt̆ez. Amʒikati eluk̆atamt̆u.
Dest̆anepe miʒ̆umet̆ez. Ak̆onayi k̆ayi asinapet̆u, çkuti buyucamt̆it. P̆ap̆uli
çkimi Ahmet Efendi, 1915 Osmanli- Rusi cengişa hemerepez dulya dovudoren.
Sarpişi nek̆na geyink̆oluşk̆ule hakole kodoskidudoren. Rusepe, çkuni nek̆naz
konodgituşk̆ule, milleti Samsunik̆ele kimi k̆uçxeten, kimi feluk̆apeten
imt̆udoren. P̆ap̆uli çkimik didinana do emuca xala çkimi gzaz kogodginu,
Fatsaşa oşkudoren. Hek k̆oçepe miyonut̆ezdoren. Muşiti, baba çkimi ezdu do
Rizenişi Filiboz mahalles nauyonun ek̆rapa muşişa igzaludoren. Çkuni Maisinez
namiğut̆ez oxoyi, Rusepeşi gemik naot̆k̆oçu bombaten diç̆udoren. Dido xizani
orapes mu van. Oskidu şeniti nameşixanen ar yeri goruman. Heşoten ek̆rabape
mance vez doren. Hekti Rusuli nauçkit̆u şeni dulya kožirudoren. Rusepez
tercumani davudoren. Naiç̆u Oxoyi çkuni şeni nca, piʒari, telşeyi Rusepez
koyuç̆opamz do ma nadobibadi oxoyi dikoms, paʒxa nabuʒ̆umet̆it. Çkuni Telci
soyadi, p̆ap̆ulepe çkimik kendirişi xalati cimoşumt̆ezdoren. Hemuşeni Telci
coxo geyidvezdoren. Sarpişi nek̆na goinʒ̆k̆uşk̆ule, hek naelik̆açu didi
p̆ap̆uli çkuni dido bgoyum. İsa p̆ap̆uli çkunişi mutu var mažirez. Mati ogoruş
bak̆ati ala dido ora goxtumeyi t̆u, var bžirit.
Ali İhsan Aksamazi: Mt̆k̆uri
k̆ap̆it̆alist̆uri sist̆emişi lande Turkiyeşati, Uçamzoğaşi skidalaşati yano
komoxtu. Mara aya k̆ap̆it̆alist̆uri sist̆emik buncinasti, skindinapesti, k̆oçepesti
do k̆oçepeşi buncinaluri skidalasti do k̆ult̆uruli mirasisti dido zarari
komeçu. Aʒ̆i çkar mutu ʒ̆oxleneri steri va ren. K̆oronavirusişi ndağalepekti
moʒ̆irapanki çkar mututi ʒ̆oxleneri steri va iqvasen. ʒ̆oxleşen milletis didi
noğapes oskiduşa toli kuğut̆es. Aʒ̆iti Ç̆it̆a noğapes vana oput̆epes oskiduşa
toli kuğunan. ʒ̆oxleni buncinaluri skidala xolo ipukirasunoni? Tkvan mu izmont,
çkin mu xali maqvasunonan ç̆umen- gendğani? Aʒ̆işk̆ule k̆oçinobas mu xali
aqvasunon?
Cemil Telci: Dunya çkuniz
denge tamo- tamo ok̆ixfen, ar k̆eleti çkuni memleketiz yerepe çkuniz. Toli-užğu
k̆oçepe k̆ala xizani siyasetçepekti nuşvelaman. Ham dulyaz ma çamuroni siyaseti
buʒ̆ume. Çkuni mzuğaşa dağepeşa, rak̆anepeşa toli uğunan. Oginde k̆adast̆roten
yerepe çkunişi % 95 goʒ̆omiğez, ormani yen yado, nca gedgin yado.
Txiyepunape kemiç̆opez. Çkuni tapupe çonçi divu. Maxk̆emez naniçepek tellik
gondinez. Xut ʒ̆ana ren maxk̆eme k̆ala biç̆k̆omet. Ham dulya naivasen.
Daha oğine naognapes pipilati nauğunt̆es yerepe muşi dozeri amoşkvez do
dontxorapes. Naren dişka, nca, çami yozk̆apes. Çkuti calepes gobuskurit. Çamepe
var ebk̆vatir. Txirepunape var temizit. Çunki k̆urbetiz bort̆it. Moxtez, hak
nca gedgin, hak ç̆ubri gedgin yado var minç̆arez. Yerepe çkunişi % 90
goʒ̆omiğez. 150 hek̆t̆ari yerişi 12 donumi domozk̆idez. Oxorişi etrafi do arti
zendidi yado çayluği. K̆uyiş ona, k̆amanxali, mşkvelona, isina, meyaçveri,
gesvayeri, noxali gedveyi yerepe ‘ormani çkimi yen’ yado tapu varmixenez. Çkuti
maxk̆emez komepçit. Ama daha k̆anon varen. Didi didi p̆ap̆ulişen nadomoskidez
yerepe goʒ̆omiğez. Haʒ̆i Maxk̆emez biç̆k̆omet. Ar heya t̆uk̆on, k̆ayi. Ğalepe
çkunişa toli kuğunan, HES-i p̆aten yado. Milleti k̆uçxeş jin yen, namoxtasen
toli-užğupe dadipek bigaten çumenan. Ar çkuni Piʒxala do Abuşi ğali doskidu.
‘Mavi gza’ yado golapeşe gza goroman, mʒudi, nak̆onari madeni yen eşebiğaten
yado. Hukumetikti nuşvelamz hanterez. Tel yeri stikoman, ntoxuman. Calepe
ek̆vatuman. Çku so bidat. Bela domavez. Milleti didi yerepeşa idan do kyole
ivan. Çku amʒika daha k̆ismet̆li boret. Haşo yerepe miğunan. Ham žabunobaşi
oraz omt̆inoni yeri komiğunan. Mati heşo p̆i. Yazluğişa bimt̆i. Balikesirişi
Altinoluğiz bore. Hakti K̆azdağlariz ‘altuni bgorumt̆ yado dağepe dostikez.
Siyanuri ğurʒuli ixmarnan. Hameyişi ʒ̆k̆ayepe ipisen. Tel tarafiz kok̆omabğez.
Milletik mu van. Var miçkin, mu ivasen. Elbet Tangrik gelamʒ̆k̆edasen.
Ali İhsan Aksamazi: Tkvan şiirepe do
dest̆anepe ç̆arupti? Mcveşi dest̆anepe, mgarape giçkinani?
Cemil Telci: Ma berepura do
delik̆anluğiz memleketiz bort̆i. Hekoni tel şeyi nostoni mok̆ideyi kobžiri.
Xoroniti dobisteri, dop̆t̆rağodi mecepes, k̆arşilamati dop̆i. Ğuraş çilambreti
dido geboşkvit. Kapçati, çxomiti op̆ç̆opit. Dişka domzdi. Puciz gayi dobuxeni.
Xeten k̆armaxa op̆ç̆opi. Navap̆i dulya varen. Hemuşeni Nana çkimiz buxvamam.
Hek̆onayi k̆ayi mobirdiki ham ʒ̆anaşa komopti. Haʒ̆i emekli bore. Berobaşi
nğalepes duğunepeşa oxtimu dido k̆ayi miʒ̆ont̆ez. Didi dest̆ani naaktven Yaşar
Turna biçini. K̆emençez eloronamt̆u. Tulumci Cevdet Topaloğlus dido buyuci. Ar
dest̆ani zop̆ont̆u: ‘Yeme oğul, yema. Haʒ̆iti iyuucen. Xemşelli Veysel Atasoy
kort̆u, jur ʒ̆ana golaxtu nağuru. Hem k̆oçik heşo t̆rağudumt̆u. Mecepez çkimi
xanumişi baba turkici ort̆u. Ar k̆alemite natkupe var mebonç̆ari. Var gomaşinu.
Ar Pehlavanoğli Reşidi kort̆u, heya var bžiri ala dido bogni dest̆anepe muşi.
Dido şansli bore, hantere telli kobžiri. Ham dunyaz amʒika haşo k̆ayi şeyepe
navu k̆oçepes boyine buxvaman.
Ali İhsan Aksamazi: Cemil begi, ma aya
int̆erviu şeni dido şukuri goğodapt. Tkvanti ginonanna, aʒ̆i aya int̆erviu
voçadinat. Mara tkvan otkvaluşi çkva nenape giğunanna, entepeti miʒ̆vit, mu
iqven. Bere-bari k̆ala p̆anda ixelit! Pimpili dixaşa!
Cemil Telci: Haʒ̆i telli
milletiz korbaşi derdi uğun, arti žabunobaşi. K̆ayi guyiten doskidat!
+
Akaboyi Dest̆ani
K̆oçi mendeboşkvi memurluğişa,
Mati miyonat̆u xanumluğişa,
Mu moxtat̆u tiçkimis eyiluğişa,
Haşo şeri k̆oçis doğodamani?
Bidişk̆ule ar xanumi kuronun,
Buʒ̆viki si vaşa çili kiyonun,
Var ya miʒ̆u hamu odaci miyonun
Haşo şeri k̆oçis doğodamani?
Odaşa kamaxt̆es çili do k̆oçi,
Ma galemebolam duvaris, ğocis,
Guyik miʒ̆u gamaxti dikomoci
Haşo şeyi k̆oçis doğodamani?
Onʒoruten nkferi muşen ʒoruman,
Fayda renki emeğepe nʒoruman,
Heya şeni k̆oçis soyi koruman,
Haşo şeyi k̆oçis doğodamani?
Hanʒ̆o txiri dalis korkamincaru,
Gyuli ma ham sevda mon memanç̆aru,
Sağluğina kyoylik kogemancaru,
Haşo şeri k̆oçis doğodamani?
+
https://sonhaber.ch/cemil-telci-ile-soylesi/
