Sovyetler Birliği Döneminde Kafkasya Halkları
(1926, 1959, 1970 Nüfus sayımları)*
1926 1959
1970
Megreller**
242.990a
-
-
Acarlar***
71.426
-
-
Svanlar
13.218
-
-
Batslar
(Tuşlar) 7b
-
-
Abhazlar
56.957
65.430 83.240
Abazalar
13.825
19.591 25.448
Çirkasyenc
205.195 313.704 419.568
Adığeler
79.631 99.855
Çerkesler
65.270
30.453 39.785
Kabardeyler
139.925 203.620 279.928
Karaçaylar
55.123 81.403
112.741
Balkarlar
33.307
42.408 59.501
Osetler 272.272
412.592 488.039
İnguşlar
74.097 105.980
157.605
Çeçenler
318.522 418.756 612.674
Avaro-Andi-Didod 197.392 270.394 396.297
Avarlar
158.769 270.394 396.297
Andiler 7.840
-
-
Ahvahlar
3.683
-
-
Bulgulalar
3.054
-
-
Botlihler
3.354
-
-
Çamalalar
3.438
-
-
Godoberiler
1.425
-
-
Karatalar
5.305
-
-
Tindiler
3.812
-
-
Didolar
3.276
-
-
Bezhetalar
1.448
-
-
Hunzallar
106
-
-
Hvarşiler
1.019
-
-
Arçiler
863
-
-
Laklar
40.380
63.529 85.822
Dargiler
108.963 158.149 230.932
Kaytaklar
14.430
- -
Kubaçiler
2.371 -
-
Lezgiler
134.529e 223.129 328.829
Ağullar
7.653
6.709f 8.831
Rutullar
10.495 6.732g
12.071
Tsahurlar
19.085 7.321h
11.103
Kumuklar
94.549 134.967 188.792
Nogaylar
36.274
38.583
51.784
Tabasaranlar
31.983
34.700 55.188
Şahdag Halkları
913i -
-
Buduhlar
1j
-
-
Dzhekler
607k -
-
Hinaluglar
105l
-
-
Tatlar 28.705m
11.463n 17.109
Yahudi
Tatlar
25.974 25.225o
n.a.p
Udiler
2.455
3.678 5.919
Kaynaklar:
- USSR, Tsentral’noe Statisticheskoe
Upravlenie, Itogi vsesoyuznoy perepisi naseleniya 1970 goda (Moskva: “Statistika”,
1973), vol. 4, Natsinol, nyy sostav naseleniya SSSR, table 1.
- USSR, Tsentral’noe Statisticheskoe
Upravlenie, Itogi vsesoyuznoy perepisi naseleniya 1959 goda (Moskva:
Gosstatizdat 1962), SSSR: Svodnyy tom, table 53.
- USSR, Tsentral’noe Statisticheskoe
Upravlenie, Vsesoyuznaya perepis’ naselniya 1926 goda (Moskva: Izdanie
Tsentralnogo Statistichesko Upravleniya, 1929), vol.17, SSSR: Svonyy tom.
Tables 6 and 9.
Notlar:
(*) Ronald Wixman, Language Aspects of Ethnic Patterns/ processes
in the North Caucasus, University of Chicago, Ilinois, USA, 1980.
(**) Lazlarla çok yakından akraba
olan Megreller, Güney Kafkasya’nın Otokton halkı olmasına rağmen, yazar
tarafından örnekleme bakımından bu grupta değerlendirilmiştir. Aynı durum Svanlar
için de geçerlidir. Ancak yazar, bu durumu çalışmasında belirtmiştir. (ç.n.)
Megrellerin Abhazya Özerk
Cumhuriyeti’ndeki nüfusları ise, 1926’da 40.989 ve 1991’de 155.000 idi.
(Kaynak: Kafkasya Yazıları, sayı 1,
s.37, İlkbahar 1997)
(***) Ronald Wixman, The Peoples of the USSR, Michagen, 1984.
a İlaveten
milliyetlerini Megrel olarak belirtmeyen, ancak anadillerini
Megrelce olarak deklare eden yaklaşık 40 bin kişi bulunmaktaydı. Bunlar
muhtemelen, kendilerini “Gürcü” milliyetinden deklare eden Megrelce konuşan
Megreller idi. (Daha sonraki nüfus sayımlarında, 1926’daki 242.990 kişi de,
nüfus kayıtlarına yönetim tarafından “Gürcü” olarak geçirildi.ç.n.)
b
İlaveten milliyetlerini Bats olarak belirtmeyen, ancak anadillerini Batsça
olarak deklare eden 2459 kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen, kendilerini “Gürcü”
olarak deklare eden, Bastça konuşan Bastlardı.
c
1926’da Çerkesler (Circassians), yalnızca iki gruba bölündü (yönetim tarafından
ç.n.): Çerkesler ve Kabardeyler. Halbuki 1959 ve 1970’te üç gruba bölündüler
(yönetim tarafından, ç.n.): Adığeler, Çerkesler ve Kabardeyler.
Kabardino-Balkarya teritoryasındaki Çerkesler (Circassians) bütün nüfus sayımı
periyodlarında Kabardey olarak adlandırılmıştır (yönetim tarafından, ç.n.);
Karaçay-Çerkes teritoryasındaki Çerkesler, 1926’da ayrı Çerkes ve Kabardey
gruplarına bölündü (yönetim tarafından, ç.n.) Bununla birlikte, 1959 ve 1970’te
hepsi Çerkes olarak klasifiye edildi. Batı Çerkesleri 1926’da Çerkes olarak ve
1959 ve 1970’te Adığe olarak listelere geçirildi.
d
1926’da çeşitli Avaro-Andi-Dido hakları ayrı ayrı listelere geçirildi. 1959 ve
1970’te hepsi Avar olarak klasife edildi.
e
İlaveten milliyetlerini Lezgi olarak belirtmeyen, ancak anadillerini Lezgice
olarak açıklayan yaklaşık 33 bin kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen,
kendilerini Azeri (Türk) milliyetinden açıklayan, Lezgice konuşan Lezgiler’di.
1959’da kendilerini tekrar Lezgi olarak adlandırmaları, 1926 ve 1959 yılları
arasındaki Lezgi nüfusundaki yüksek artışın nedenini açıklayacaktır.
f
İlaveten milliyetlerini Agul olarak belirtmeyen, ancak anadillerini Agulca
olarak açıklayan yaklaşık 400 kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen,
kendilerini Lezgi milliyetinden deklare eden, Agulca konuşan Agullar’dı.
g
İlaveten milliyetlerini Rutul olarak belirtmeyen, ancak anadillerini Rutulca
olarak deklare eden yaklaşık 550 kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen,
kendilerini Lezgi veya Azeri milliyetinden deklare eden Rutulca konuşan
Rutullar’dı.
h
İlaveten milliyetlerini Tsahur olarak belirtmeyen, ancak anadillerini Tsahurca
olarak deklare eden yaklaşık 1400 kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen,
kendilerini Azeri milliyetinden deklare eden Tsahurca konuşan Tsahurlar’dı.
i İlaveten milliyetini Buduh, Dzhek
veya Hinalug olarak belirtmeyen, ancak anadillerini Buduhça, Dzhekçe veya
Hinalugça olarak deklare eden yaklaşık 7.900 kişi bulunmaktaydı. Bunlar
muhtemelen, kendi halklarının dillerini konuşan, ancak kendilerini Azeri
milliyetinden deklare eden Şahdag halklarıydı.
j
İlaveten milliyetlerini Buduh olarak belirtmeyen, ancak anadillerini Buduhça
olarak deklare eden yaklaşık 1994 kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen,
kendilerini Azeri milliyetinden deklare eden Buduhça konuşan Buduhlar’dı.
k İlaveten
milliyetlerini Dzhek olarak belirtmeyen ancak anadillerini Dzhekçe olarak
deklare eden yaklaşık 3743 kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen, kendilerini
Azeri milliyetinden deklare eden Dzhekçe konuşan Dzhekler’di.
l
İlaveten milliyetlerini Hinalug olarak belirtmeyen, ancak anadillerini
Hinalugça olarak deklare eden yaklaşık 1435 kişi bulunmaktaydı. Bunlar
muhtemelen, kendilerini Azeri milliyetinden deklare eden Hinalugça konuşan
Hinaluglar’dı.
m
İlaveten milliyetlerini Tat veya Dağ Yahudisi (bunlar için anadil Tatça’dır)
olarak belirtmeyen ancak anadillerini Tatça olarak deklare eden yaklaşık 31.400
kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen, kendilerini Azeri veya Ermeni
milliyetinden deklare eden Tatça konuşan Tatlar’dı.
n
İlaveten milliyetlerini Tat veya Dağ Yahudisi (bunlar için anadil Tatça’dır)
olarak belirtmeyen ancak anadillerini Tatça olarak deklare eden yaklaşık 9.600
kişi bulunmaktaydı. Bunlar muhtemelen, kendilerini Azeri veya Ermeni
milliyetinden deklare eden Tatça konuşan Tatlar’dı.
o
1959’daki nüfus sayımlarında Dağ Yahudileri, genel “Yahudiler” (Jews / Evrei)
klasifikasyonunda listelere geçirildi. 1959 nüfus sayımlarında listelere
geçirilen Yahudiler’in 25.225’inin anadillerinin Tatça olduğu gözönünde
bulunduruldu. İlaveten, diğer diller (Azerice veya Rusça), anadilleri olarak
göz önünde bulundurulan büyücek bir Dağ Yahudisi grubu muhtemelen
bulunmaktaydı; ancak bu durum tespit edilememektedir.
p
1970’te Sovyetler Birliği’ndeki Dağ Yahudileri’nin sayısını saptamak için bir
yol bulunmamaktadır.
Çeviren: Ali İhsan Aksamaz
Kaynak: Ali İhsan Aksamaz, Doğu Karadenizde Resmî
İdeolojiler Kuşatması, 1. Baskı, Sorun Yayınları, 2003; 2. Baskı, Belge
Yayınları, İstanbul, 2012.
