‘Şurimşine’, çoksesliliği yaşatıyor
Roma İmparatorluğu döneminde, “Laz” ve
“Megrel” terimleri aynı halkı ifade etmek için kullanılıyordu. Roma/
Bizanslıların “Laz” dedikleri halka, kendileri ve komşuları “Margali/ Megrel”
diyor. Roma, Pers, Bizans, Arap, Osmanlı ve Rusya gibi büyük güçlerin Kafkasya
ve Doğu Karadeniz bölgelerinde at koşturmalarıyla başlayan süreçte “Lazlar”,
yani “Megreller” ikiye bölündü. Günümüzde Gürcüstan ve Abhazya sınırları içinde
kalanlar çeşitli kaynaklarda “Margali, Megreli, Migreli, Mingreli, Megrelian,
Mingrelian, Agrwa” adlarıyla anılırlar. Önce Osmanlı Ülkesi, şimdi ise Türkiye
sınırları içinde kalanlar ise, “Lazi, Laz, Ç’ani, Lazian” adlarıyla
anılırlar.†Birbirlerinden yüzyıllarca ayrı düşmüş olan aynı halkın Hıristiyan
kalanları süreç içinde “Margali/ Megrel”; Müslümanlığı seçenleri de “Lazi/ Laz”
adıyla özdeşleşti. Roma İmparatorluğu’nun vasalı olan devlete Batılılar
“Lazika”, kendileri ve komşuları ise “Egrisi” der.
Lazca ve Megrelce, “Zan dilleri” (“Zanuri nena”) olarak bilinir; “Güney Kafkasya Dil Ailesi” içinde tanımlanır. Megreller, yerlisi oldukları Gürcüstan’da “Samargalo/ Samegrelo”; Abhazya’da “Gali/ Samurzakano” bölgelerinde topluca yaşar. Lazlar ise, yerlisi oldukları Osmanlı dönemindeki adlandırmayla “Lazistan Sancağı”nda, bugünkü tanımlandırmayla Rize ve Artvin sınırları içinde kalan tarihsel bölgelerde toplu olarak yaşarlar. 1920’li yıllarda Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında sınır bugünkü şeklini aldı. Bu sınırla, Müslüman Lazlar da ikiye bölünmüş oldu. Bazı Laz köyleri, Acaristan Özerk Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Bu sınırlar, daha sonraki yıllarda NATO ile Varşova sınırlarından da birisi oldu. Lazlar, bunun dışında Türkiye’nin batısındaki “93 Harbi muhacir köyleri”nde de toplu olarak yaşıyor. Lazlar, günümüzde Türkiye ve Gürcüstan’a bağlı Acaristan Özerk Cumhuriyeti dışında, Abhazya ve Rusya Federasyonu’nun çeşitli yerleşim birimlerinde de yaşar.
1920’li yılların ikinci yarısından itibaren Türkiye’deki Laz kimliği yok sayıldı. 1930’lu yılların ikinci yarısından sonra da Sovyetler Birliği’ndeki Laz kimliği ve Megrel kimliği yok sayıldı. Bu sebeple Hem Lazlar hem de Megreller “Kültürel Haklar”a sahip olamadı; çok kısa dönemlik küçük kazanımları da ellerinden alındı. Bu sebeple, günümüzde “Lazca anadil öğretimi” veya “Lazca anadilde eğitim” veren kurumlar bulunmamaktadır. Aynı durum Megrelce için de söz konusudur.
Kendilerinden bahsedeceğim Lazca Müzik Topluluğu “Şurimşine”, Gürcüstan Lazlarından oluşuyor. “Şurimşine”ye dört genç Laz kızı can veriyor. Üçü Sarpi köyünden, biri de Kvariati’den. Bu iki köy Acaristan Özerk Cumhuriyeti’ndeki Laz köylerinden ikisi. 24 yaşındaki Sofi Bakrazde, 18 yaşındaki Lela Bekirişi ve 16 yaşındaki Qeti Kakabadze ise Sarpil; 22 yaşındaki Maik’o Memişi ise Kvariatili.
“Şurimşine”, söyledikleri otantik ve polifonik Laz halk şarkılarıyla, Türkiye’de Lazca müzik yapanlara da önemli bir örnek oluşturuyor. “Şurimşine”, adını ilk kez geçen yıl Arhavi’de duyurdu. Gola Derneği’nin düzenlediği, “Yeşil Yayla Festivali”ne katıldı ve Lazların büyük beğenisini kazandı. Türkiye’de gördüğü bu ilgiden memnun olarak Gürcüstan’a dönen “Şurimşine”, çalışmalarını yoğunlaştırdı. Lazca şarkı repertuarını da genişletti. Geçen hafta İstanbul’a davetli olarak gelen “Şurimşine”, biri Gürcü Kültür Merkezi, diğer ise Gürcü Sanat Evi tarafından düzenlenen etkinliklere katıldı. Onlarla dayanışma gösterdi.
“Şurimşine”, kutsal bir anlama sahip. Lazların Pagan, Hıristiyan ve günümüzde de Müslüman inanç sistemlerinde yeri olan bir kavram; “ruhundan geldiğim, ruhunu yaşatacak olduğum” gibi bir anlama geliyor.
“Şurimşine”, otantik Laz halk şarkılarının yanı sıra, Lazların Hıristiyan oldukları dönemlerden kalma ilahileri de yeniden seslendiriyor.
Üçüncü sayısı geçen ay yayınlanan “Tanura Dergisi”nde İsmail Bucaklişi’nin “Şurimşine” ile Lazca olarak yaptığı söyleşisi de yer aldı. “Şurimşine”, kendileri hakkında merak edilenlere cevap veriyor.
Lazca ve Megrelce, “Zan dilleri” (“Zanuri nena”) olarak bilinir; “Güney Kafkasya Dil Ailesi” içinde tanımlanır. Megreller, yerlisi oldukları Gürcüstan’da “Samargalo/ Samegrelo”; Abhazya’da “Gali/ Samurzakano” bölgelerinde topluca yaşar. Lazlar ise, yerlisi oldukları Osmanlı dönemindeki adlandırmayla “Lazistan Sancağı”nda, bugünkü tanımlandırmayla Rize ve Artvin sınırları içinde kalan tarihsel bölgelerde toplu olarak yaşarlar. 1920’li yıllarda Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında sınır bugünkü şeklini aldı. Bu sınırla, Müslüman Lazlar da ikiye bölünmüş oldu. Bazı Laz köyleri, Acaristan Özerk Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Bu sınırlar, daha sonraki yıllarda NATO ile Varşova sınırlarından da birisi oldu. Lazlar, bunun dışında Türkiye’nin batısındaki “93 Harbi muhacir köyleri”nde de toplu olarak yaşıyor. Lazlar, günümüzde Türkiye ve Gürcüstan’a bağlı Acaristan Özerk Cumhuriyeti dışında, Abhazya ve Rusya Federasyonu’nun çeşitli yerleşim birimlerinde de yaşar.
1920’li yılların ikinci yarısından itibaren Türkiye’deki Laz kimliği yok sayıldı. 1930’lu yılların ikinci yarısından sonra da Sovyetler Birliği’ndeki Laz kimliği ve Megrel kimliği yok sayıldı. Bu sebeple Hem Lazlar hem de Megreller “Kültürel Haklar”a sahip olamadı; çok kısa dönemlik küçük kazanımları da ellerinden alındı. Bu sebeple, günümüzde “Lazca anadil öğretimi” veya “Lazca anadilde eğitim” veren kurumlar bulunmamaktadır. Aynı durum Megrelce için de söz konusudur.
Kendilerinden bahsedeceğim Lazca Müzik Topluluğu “Şurimşine”, Gürcüstan Lazlarından oluşuyor. “Şurimşine”ye dört genç Laz kızı can veriyor. Üçü Sarpi köyünden, biri de Kvariati’den. Bu iki köy Acaristan Özerk Cumhuriyeti’ndeki Laz köylerinden ikisi. 24 yaşındaki Sofi Bakrazde, 18 yaşındaki Lela Bekirişi ve 16 yaşındaki Qeti Kakabadze ise Sarpil; 22 yaşındaki Maik’o Memişi ise Kvariatili.
“Şurimşine”, söyledikleri otantik ve polifonik Laz halk şarkılarıyla, Türkiye’de Lazca müzik yapanlara da önemli bir örnek oluşturuyor. “Şurimşine”, adını ilk kez geçen yıl Arhavi’de duyurdu. Gola Derneği’nin düzenlediği, “Yeşil Yayla Festivali”ne katıldı ve Lazların büyük beğenisini kazandı. Türkiye’de gördüğü bu ilgiden memnun olarak Gürcüstan’a dönen “Şurimşine”, çalışmalarını yoğunlaştırdı. Lazca şarkı repertuarını da genişletti. Geçen hafta İstanbul’a davetli olarak gelen “Şurimşine”, biri Gürcü Kültür Merkezi, diğer ise Gürcü Sanat Evi tarafından düzenlenen etkinliklere katıldı. Onlarla dayanışma gösterdi.
“Şurimşine”, kutsal bir anlama sahip. Lazların Pagan, Hıristiyan ve günümüzde de Müslüman inanç sistemlerinde yeri olan bir kavram; “ruhundan geldiğim, ruhunu yaşatacak olduğum” gibi bir anlama geliyor.
“Şurimşine”, otantik Laz halk şarkılarının yanı sıra, Lazların Hıristiyan oldukları dönemlerden kalma ilahileri de yeniden seslendiriyor.
Üçüncü sayısı geçen ay yayınlanan “Tanura Dergisi”nde İsmail Bucaklişi’nin “Şurimşine” ile Lazca olarak yaptığı söyleşisi de yer aldı. “Şurimşine”, kendileri hakkında merak edilenlere cevap veriyor.
Ali İhsan Aksamaz, Özgür Gündem Gazetesi, 03.07.2012
